‘Níl Manainn saor ó locht i scéal an chiníochais’

ShohSeo artalt screeua scríobh Isla Callister 'synsan earishlioaririsleabhar Nos.ie erar ynan 17oo17ú Mean SoureeMeitheamh 2020.

LurgI ndiaidh ynan dunverysdúnmharaithe meechairaghéagóraigh jehde George Floyd ecag laueynlámha meoiryn sheegardaí aynsi Minneapolis, hiechuaigh ymmodeemórán çhionraaagóidí er cummalar siúl er feie ny cruinneyar fud an domhain. RenRinne ynan çhaghteraghtteachtaireacht Black Lives Matter skeaylleyscaipeadh dy tappeego tapa, yllaghiarraidh erar peiaghdhuine erbeear bith vaa bhí noiin aghaidh kynneeaghysan chiníochais asagus ynan ymmydúsáid jehde niart raghtallámh láidir liorishag meioryn sheegardaí dy hassoole seasamh seosesuas.

ErAr ynan 9oo9ú laalá Mean Soureede Mheitheamh, hainktháinig ynan çhaghteraghtteachtaireacht Black Lives Matter gysgo ManninManainn asagus renrinne erksynos cionn 1500 dy leihduine co-hooillmórshiúl dy yannoo obbal erle diúltú a dhéanamh do kynneeaghyschiníochas aynsi ManninManainn. MyrMar ayrnchuid jehden çhionraaagóid sheeoilsíochánta, loayrlabhair MannineeManannaigh er ardos ard, curag tabhairt feanishfianaise er nyar na taghyrtynheispéiris leshle kynneeaghysciníochas oca bhí acu, fockleyag fógairt maghamach dy baghtalgo soiléir dy velgo bhfuil ehsé biobeo erar ynan ellanoileán ains'againn.

Fy-yerreyFaoi dheireadh, tatá reayrtynradhairc asagus skeealynscéalta atçhimaghuafásacha jehde raghlidbhrúidiúlacht meoiryn sheegardaí AmericaanaghMeiriceánacha asagus SostynaghSasanacha ertar éis ghoostey coloayrtyscomhrá a dhúiseacht mychionefaoin ymmoddeeiliomad aghtynbealaí taatá kynneeaghysciníochas loauagheylofa ny mast'aininár measc. Ga dy velCé go bhfuil ynan troddanfeachtas Black Lives Matter er vetar éis a bheith caggeyag troid sonfaoi shohseo rish roudle rófhada, dob shindhiúltaíomar dy chlashtyncloisteáil asagus daill shintheip orainn dy chooneycuidiú.

RenRinne yn raaipeyréabadh neoseanuas jeh'nna jalloo grainnitdeilbhe jehde Edward Colston aynsi BristolmBriostó shiaghtinseachtain er dy henneyó shin cur aahoshiaghtatosú erar arganysaighneas mychionefaoin sleabaghtsclábhaíocht asagus coloinaghyscoilíneachas goaldaghna nGall. NishAnois, tatá possanyngrúpaí jannooag déanamh aghinachainí dy churle cur erar bun edjaghysoideachais aynsi scoillynscoileanna dy chur eab erin iarracht obbragheyoibriú noiin aghaidh kynneeaghysan chiníochais. N'irrin ehIs í an fhírinne í nagh neenach ynricanamháin feyshtceist AmericaanaghMheiriceánach naná SostynaghShasanach t'aynatá ann. SheIs feyshtceist ManninaghMhanannach t'aynatá ann neeshtfreisin asagus nishanois sheginis éigean dooindúinn shassooseasamh eddin ry eddinaghaidh ar aghaidh rish nynlenár shennaghysstair dorragheydhorcha heneféin.

‘SySan hoghtooochtú asagus nuyoonaoú lhinghaois jeigdéag, ghowghlac ManninManainn ayrnpáirt ayns ysa chochionneeaghttrádáil sleabeyslábhaithe erar ymmodeeiliomad aghtynbealaí. Goaill stiaghAg cur san áireamh sleihdaoine ooasleuaisle gysgo dtí lught ny hobbyran lucht oibre, chloieghlac MannineeManannaigh paartpáirt myrmar marçhannyncheannaithe, ayrniaghynscairshealbhóirí asagus marrineemairnéalaigh asagus vabhí plandalynplandálacha fofaoi paart-hellooderyspháirtúinéireacht asagus reirriar MannineeManannach ayns ny hAmericaghyni gCríocha Mheiriceá.

Cha rowNí raibh lhongynlonga sleabeyslábhaíochta leeideilitlódáilte asagus obbritoibrithe liorishag deineydaoine ManninaghManannacha ynricanamháin, haink adthángadar gys yngo dtí an ellant-oileán voishó LaaphoyllLearpholl dy ghellalle déileáil aynsin cooidearraí neugheyrsaora dy choonreyle malartú sonar son sleabynsclábhaithe ayns ynsan AffrickAfraic HeearThiar. Ec y traaAg an am v'ayna bhí ann, chaníor deekíoc nyna marchanynceannaithe ManninaghManannacha nyna keeshyncánacha chustymcustaim goaldaghgallda, jannooag déanamh nyna costyscostas roiereatha oca bhí acu ny sloo deyrníos saoire. MyrMar eirtysthoradh, chossynfuair ymmodeemórán MannineeManannach symsuim geiltaghshuntasach d'argidairgid asagus gyn dooytgan dabht, vabhí speeideilysrath ynan ellanoileáin ec y traaag an am kyndagh ayns paart rishgo pointe mar gheall ar yan chochionneeaghttrádáil sleabeysclábhaíochta.

Choud's ta'nCé go bhfuil an chochionneeaghttrádáil sleabeysclábhaíochta nyina ayrncuid jehde shennaghysstair neareydaghnáireach VanninMhanann, s'feeris fíor dy rengo ndearna sluightsliocht sleabna sclábhaithe goll ertionchar dyar chummeychuma ynan ellanoileáin t'aynatá ann jiuinniu neeshtchomh maith. SheIs é shohseo ayrncuid elleyeile jeh nyndár shennaghysstair taatá tannaghtynag fanacht folliti bhfolach foastfós.

RuggitRugadh é aynsi LaaphoyllLearpholl aynsin 1815, vabhí James Brown nyina oe jeh sleabdhuine de shliocht na sclábhaithe. HainkTháinig ehsé gysgo ManninManainn aynsin 1846 aynsi meanlár yan visheydysbhorrtha faoin clouderaghtchlódóireacht asagus hugchuir ehsé erar bun yan phabyr naightnuachtán ‘EmshirAimsir VanninMhanann’. RenRinne ehsé ymmydúsáid jeh'nden phabyrpháipéar dy chaggeyle troid sonar son reihystoghchán ynan ChiareCheathrair asagus FeedFiche dy vea bheith jeantdéanta erar aghtbhealach deynlaghdaonlathach asagus er sonmar gheall air shohseo, ren adrinneadh cassidcúiseamh erar Brown, graag rá dy rowgo raibh ehsé lunaghclúmhillteach. DobDhiúltaigh Brown dy chur leshtaldo leithscéal a thabhairt hucdóibh asagus myrmar eirtysthoradh, hug adthugadar 6 meemhí ayns pryssooni bpríosún dadó.

Ga dy rowCé go raibh ehsé ayns pryssooni bpríosún, dreillchoinnigh Brown screeuag scríobh artynaltanna mychionefaoi seyrsnysshaoirse pabyryn naightnuachtán asagus deynlaghtan daonlathas. AghAch lurgi ndiaidh aghinachainí liorishag ea vacmhac, v'eh feddynitfuarthas dy rowgo raibh James Brown er ny churá chur aynsi prysoonbpríosún erar aghtbhealach neuleighoilneamhdhlíthiúil asagus hooarfuair ehsé seyrsnyssaoirse 6 shiaghteeynseachtaine ny lurgina dhiaidh. TammyltTamall giaregearr ny yeiina dhiaidh sin, hugchuir Brown yan leighdlí erar yan ChiareCheathrar asagus FeedFiche, asagus chossynfuair ehsé £519 aynsi cooilleeney leagh-asseendamáistí, myshtimpeall £65,000 nyna laaghynlaethanta t'aynatá ann jiuinniu.

Ny sloo naNíos lú ná daadhá vleinbhliain ny yeiina dhiaidh sin, hainktháinig ynan ChiareCeathrar asagus FeedFiche dy vechun bheith nyina coyrle slattyssaghchomhlacht reachtach reihittofa. Gyn ourysGan amhras, t'ehtá sé leshle bwooisebuíochas dado Brown dy rowgo raibh caghlaaghynna hathruithe politikaghpolaitiúla cooilleenitcurtha i gcrích.

NishAnois ta'ntá an traat-am er jeettar éis teacht dy ynsaghle múineadh shennaghysstair firrinaghfhírinneach ynan ellanoileáin. LhisaghBa chóir shohí seo goll er ynsagheya mhúineadh ayns nysna scoillynscoileanna mygeayrttimpeall ynan ellanoileáin dy chur toshiaght erle tús a chur le coloartyscomhrá mychionefaoin kynneeaghyschiníochas asagus anchorrymidneamhionannas aynsi ManninManainn. Ny sodjeyNíos faide, sheginis éigean dooindúinn cummal seosecoinneáil suas sleihdaoine myrmar James Brown aynsi skeealscéal VanninMhanann myrgeddinfreisin.

S'feerIs fíor nagh rownach raibh ManninManainn neuchyndaghneamhchiontach ayns ynsa cochionneeaghttrádáil sleabeysclábhaíochta asagus s'feeris fíor nagh velnach bhfuil ManninManainn neuchyndaghneamhchiontach ayns ysa chaggeytroid noiin aghaidh kynneeaghysan chiníochais jiuinniu. She tostid raghlidIs brúidiúlacht é an tost, asagus sheginis éigean dooindúinn gobbraghey dy vea bheith ag obair noiin aghaidh kynneeaghysan chiníochais erar daghgach aghtbealach fodmaydis féidir linn.