DoDe ṁionroinnmhionroinnt ar an MíḋeMí, agus ar na cúigeaḋaiḃcúigí ann soanseo.
DoġéanDéanfaidh mé anois mionroinnmionroinnt ar an MíḋeMí, agus ar na cúigeaḋaiḃcúigí ar ċeanaarcheana; agus doḃéartabharfaidh mé tosaċtosach na ronnaroinnte soseo do’ndon ṀíḋeMhí, go ḃfaisnéistearbhfaisnéistear a fearainn, do ḃríġde bhrí gurabgurbh í fearann buirdboird ríġrí Éireann í, do réirde réir na nGaeḋealnGael, agus go mbíoḋmbíodh saor gan dliġeaḋdlí, gan smaċtsmacht, gan ċáincháin ó neaċneach i n-Éirinnin Éirinn, aċtach ó ríġrí Éireann aṁáinamháin. OċtOcht dtrioċadtríocha deugdhéag líon a fearainn; trioċatríocha baile ’sansa trioċa-ċéadtríocha céad díoḃdíobh; dádhá ṡeisriġsheisreach deugdéag fearainn i sansa mbaile, do réirde réir an tseanċusatseanchais, agus sé fiċidfichid acra ’sansa tseisriġtseisreach. Trí fiċidfichid agus trí céadchéad seisreaċseisreach fearainn i sansa trioċatríocha ċéadcéad aṁlaiḋamhlaidh sin. CeiṫreCeithre fiċidfichid agus ceiṫreceithre céadchéad agus sé mílemhíle seisreaċseisreach fearainn i sansa MíḋeMí uile, do réirde réir an áiriṁáirimh seo. Is uime gairṫeara ghairtear MíḋeMí ḋidi, do ḃríġde bhrí gurabgur dode ṁéiḋemhéidhe gaċgach cúigiḋcúige doa ḃeanbhain TuaṫalTuathal TeaċtṁarTeachtmhar í. Nó is uime gairṫeara ghairtear MíḋeMí ḋidi, ó ṀíḋeMhí mac BraṫaBhrátha, micmhic DeaġḟaṫaDeafhatha, príoṁ-draoipríomhdhraoi clainne NeiṁeaḋNeimhidh; agus is leis do fadoiḋeaḋa fadaíodh an ċéidchéad teinetine i n-Éirinnin Éirinn iar dteaċtdteacht clainne NeiṁeaḋNeimhidh, agus láiṁláimh rele hUisneaċhUisneach do ḟadoiḋa d’fhadaigh í. Do ḃronnadarBhronnadar clanna NeiṁeaḋNeimhidh an tuaiṫtuath fearainn bía bhí ann sinansin dó, agus ó’nón draoi sin gairṫeara ghairtear MíḋeMí ḋidi. Agus ní raiḃeraibh d’ḟearannd’fhearann ’sansa MíḋeMí, mu’num an am soinsin, aċtach an aont-aon tuaiṫtuath reaṁráiḋteréamhráite, nó gur ċuirchuir TuaṫalTuathal TeaċtṁarTeachtmhar méiḋeméidhe nó muinéalmuineál gaċgach cúigiḋcúige léi, aṁailamhail roa ráiḋsiomdúramar.
DoDe ṫeorantaċttheorantacht na MíḋeMí ann soanseo risleis na cúigeaḋaiḃcúigí, aṁailamhail do orduiġa d’ordaigh TuaṫalTuathal TeaċtṁarTeachtmhar; .i. mar ṫéida théann ó’nón SionainntSionainn soir go hÁṫcliaṫhÁth Cliath, ó ÁṫcliaṫÁth Cliath go haḃainnhAbhainn RiġeRí, ó aḃainnAbhainn RiġeRí siar go Cluain ConnraċConrach, ó ĊluainChluain ConnraċConrach go hÁṫhÁth an ṀuilinnMhuilinn ḞrancaiġFhrancaigh, agus go cumar ĊluanaChluana hIorairdIoraird, as sin go TóċarTóchar Cairbre, ó ṪóċarThóchar Cairbre go CrannaiġCrannaigh ĠéisilleGhéisille, go DruimDroim Cuilinn, go Biorra, gusgo dtí an aḃainnabhainn d’ádá ngairṫearngairtear AḃainnAbhainn ĊaraChara, gusgo dtí an SionainntSionainn buḋó ṫuaiḋthuaidh, go LoċLoch RíḃRí, agus na hoiléinhoileáin uile is leis an MíḋeMí iad: agus an tSionann go LoċLoch bóBó deargDearg, as sin go MaoṫailMaothail, as sin go hÁṫ-luainhÁth Luain, as sin go SgairḃScairbh uaċtaraiġuachtarach, go DruimDroim leaṫainLeathain, go soiċesoiche an MáġMágh, go cumar ĊluanaChluana hEoisEois, go Loċ-dá-eunLoch dá Éan, go MáġMaigh CnoġḃaCnóbha, go DuiḃirDuibhir, go Linn-áṫa-an-DaillLinn Átha an Daill ar SliaḃShliabh Fuaid, go MáġMaigh an ĊosnaṁaiġChosantóra i gCill-tsléiḃegCill Shléibhe, go SnáṁSnámh EugnaċairÉagnachair, go Cumar, agus ó ĊumarChumar go Life, aṁailamhail adeira deir an seanċaiḋseanchaí: —
Ó LoċLoch bóBó deargDearg go Biorra, ó’nón SionainntSionainn soir go fairrgefarraige,
Go cumar ĊluanaChluana hIorairdIoraird, ’sis go cumar ĊluanaChluana hairdeAirde.
Trí ṫrioċathríocha deugdhéag i gcorp na MíḋeMí féin, agus cúig trioċathríocha i mBreaġaiḃmBreaghaibh, aṁailamhail adeirṫeara deirtear i snasna rannaiḃranna seo síos: —
Trí trioċathríocha deugdhéag ’sansa MíḋeMí, mar adeira deir gaċgach aoin-ḟileaon fhile;
Cúig trioċathríocha i mBreaġṁaiġmBreaghmhaigh maiṫmaith — is meaṁairmeabhair é rele heolċaiḃheolaithe;
CríoċCríoch ṀíḋeMhí inneosadinseoidh mé daoiḃdaoibh, agus críoċcríoch BreaġBreá go mór-ġnaoimórghnaoi;
Ó ṠionainnShionainn na nGarrḋanGarraí nglanglan, go fairrgefarraige — do ḟeadamard’fhéadamar;
Fir ṪeaṫḃaTheathbha ar imeall buḋó ṫuaiḋthuaidh, agus Cairbre go nglan-ḃuaiḋglanbhua;
Go líon gaċgach saoiṫesaoi ’sis gaċgach ndáṁdámh, fir ḃreaġbhreá go nuige an CasánCosán.
Do ronnaḋRoinneadh an ṀíḋeMhí d’ádá éis soseo, le hAoḋhAodh OirdniḋeOirní, rí Éireann, idir ḋádhá ṁacmhac DonnċaiḋDonncha micmhic DóṁnaillDhónaill, (fába rí Éireann roiṁroimh AoḋAodh OirdniḋeOirní); ConċuḃarConchubhar agus Oilioll a n-anmannan-ainmneacha. TugThug an leaṫleath iarṫaraċiartharach d’ḟiord’fhear díoḃdíobh, agus an leaṫleath oirṫearaċoirthearach do’ndon ḟiorfhear eile, ionnusionas gur lean an roinnroinnt sin di ó sinshin i leiṫleith; agus is innteinti atá an RíoġṗortRíphort, TeaṁairTeamhair.
DoDe roinnroinnt cúigiḋchúige ĊonnaċtChonnacht ann soanseo.
CúigeaḋCúige ĊonnaċtChonnacht ó LuimneaċLuimneach go DroḃaoisDrobhaois: naoi gcéad baile biaḋtaiġbiataigh atá innteinti, agus deiċdeich dtrioċadtríocha fiċeadfichead sin; agus deiċdeich mbaile fiċeadfichead ’sansa trioċa-ċéadtríocha céad díoḃdíobh, agus dá ṡeisriġsheisreach deugdéag fearainn sansa mbaile. Sé fiċidfichid acra ’sansa tseisriġtseisreach: oċtocht gcéad agus deiċdeich míle seisreaċseisreach fearainn i gConnaċtaiḃgConnachta uile. Is uime gairṫeara ghairtear ConnaċtaConnachta ḋidi: iomarḃaiḋiomarbhá draoiḋeaċtadraíochta tárlaa tharla idir ḋádhá draoidhraoi dode ṪuaṫaiḃThuatha Dé Danann, CiṫneallaċCithneallach agus Conn a n-anmannan-ainmneacha. Do radRad Conn sneaċtasneachta mór timċiolltimpeall an ċúigiḋchúige trétrí draoiḋeaċtdhraíocht, gonaḋgonadh de roa hainmniġeaḋainmníodh ConnaċtaConnachta, eaḋoneadhon, sneaċtasneachta ĊuinnChoinn. Nó is uime gairṫeara ghairtear ConnaċtaConnachta, .i. Conn-ioċtaConn-iochta, eaḋoneadhon, clanna ĊuinnChoinn, óir is ionann ioċtiocht agus clann: agus do ḃríġde bhrí gurabgurb iad clanna ĊuinnChoinn do áitiġa d’áitigh an cúigeaḋcúige, mar atáidatá slioċtsliocht EoċaċEochach MoiġṁeaḋóinMoghmheáin, gairṫeargairtear ConnaċtaConnachta ḋíoḃdíobh. RannaisRoinn EoċaiḋEochaidh FeiḋleaċFeidhleach cúigeaḋcúige ĊonnaċtChonnacht i n-aina ṫríthrí cotċaiḃchuid idir ṫriartriúr. TugThug d’Ḟiḋeaċd’Fhíoch mac FéiġFhéigh, d’ḟearaiḃd’fhir na craoiḃecraoibhe, ó ḞiḋicFhidhic go LuimneaċLuimneach. TugThug d’Eoċaiḋd’Eochaidh AlaṫAlath, Iorras DoṁnannDomhnann, ó ĠailliṁGhaillimh go DuiḃDubh agus go DroḃaoisDrobhaois. TugThug do ṪinneThinne mac ĊonnraċChonrach, MaġMagh SainḃSainbh, agus sean-tuaṫaseantuatha TaoiḋeanTaíon ó ḞiḋicFhidhic go TeaṁairTeamhair BroġaBrugha niaḋNia: is í CruaċainCruachain a ríoġṗortríphort.
DoDe roinnroinnt cúigiḋchúige UlaḋUladh ann soanseo.
CúigeaḋCúige UlaḋUladh ó ḊroḃaoisDhrobhaois go hInnḃearhInbhear ĊolpṫaColpa, cúig trioċathríocha deugdhéag ar ḟiċidfhichid; nó a sé deugdéag ar ḟiċidfhichid atá ann. Naoi ḃfiċidbhfichid agus naoi gcéad baile biaḋtaiġbiataigh ann. Trí fiċidfichid naoi gcéad agus dádhá ṁílemhíle deugdhéag seisreaċseisreach fearainn i sansa gcúigeaḋgcúige soseo uile. Is uime gairṫeara ghairtear UlaiḋUlaidh ḋíoḃdíobh, ó’nón ḃfocalbhfocal soseo oll-ṡaiṫoll-shaith, .i. mór-ionnṁasmór-ionnús, d’áá ċurchur i gcéill gur móirionnṁasaċmórionnúsach UlaiḋUlaidh dode ṫaoiḃthaobh éisgéisc agus spréiḋespré. DearḃaiḋDearbhaíonn an rann soseo gurabgurb ionann saiṫsaith agus ionnṁasionnús: —
CeudaoinCéadaoin luiḋluigh IudasIúdás tarthar órdord, ar lorg deaṁandeamhan díoġalġargdíolgharg;
CeudaoinCéadaoin roa ġaḃghabh saint um ṡaiṫshaith; CeudaoinCéadaoin roa ḃraiṫbhraith Íosa árdard.
Nó is uime roa gaireaḋgaireadh UlaiḋUlaidh ḋíoḃdíobh, ó OllaṁOllamh FóḋlaFódla, mac FiaċaiḋFiacha fionn-scoṫaiġFionnscothaigh, aṁailamhail dearḃasa dhearbhaíonn an rann soseo: —
OllaṁOllamh FóḋlaFódla feoċair-ġailfeochairghail, uaiḋuaidh roa hainmniġeaḋainmníodh UlaiḋUlaidh,
Iar ḃfír-ḟeisbhfíorfheis TeaṁraċTeamhrach na dtreaḃdtreabh, is leis ar dtús roa hoirneaḋoirníodh.
Agus EaṁainEamhain MáċaMhacha agus AileaċAileach Néid a ríoġṗoirtríphoirt.
DoDe roinnroinnt cúigiḋchúige LaiġeanLaighean ann soanseo.
CúigeaḋCúige LaiġeanLaighean, ó ṫráiġthrá InnḃeirInbhir ĊolpṫaCholpa go Cumar na dtrídTrí n-uisgenUisce, aoin-trioċaaon tríocha deugdhéag ar ḟiċidfhichid ann. DeiċDeich mbaile fiċeadfichead agus naoi gcéad baile biaḋtaiġbiataigh sin: trí fiċidfichid agus céad agus aoin-ṁíleaon mhíle deugdhéag seisreaċseisreach i sansa gcúigeaḋgcúige soseo uile. Is uime gairṫeara ghairtear LaiġinLaighin díoḃdíobh ó na LaiġniḃLaighnigh leaṫan-ġlasaleathanghlasa tugsada thugadar DuḃĠaillDúghaill leóleo i n-Éirinnin Éirinn an tan tángadara thángadar le LaḃraiḋLabhraidh LoingseaċLoingseach; ionann, ċeanacheana, LaiġeanLaighean agus sleaġsleá. Agus do ḃríġde bhrí go raḃadarraibh na sleaġasleánna soseo go gceannaiḃgcinn slinn-leaṫnaslinnleathana orraorthu, is uaṫauathu roa hainmniġeaḋainmníodh an cúigeaḋcúige. Iar marḃaḋmarú ĊoḃṫaiġChofaigh ĊaoilmbreáġChaoil mBreá, rí Éireann i nDionnríoġnDionn Rí, roa ġaḃsadghabh siad LaiġinLaighin ainmniuġaḋainmniú. IsAgus d’ḟoillsiuġaḋd’fhoilsiú gurabgur ó na sleaġaiḃsleánna seo roa hainmniġeaḋainmníodh LaiġinLaighin do rinneaḋa rinneadh an rann soseo: —
DáDhá céadchéad ar ḟiċidfhichid céad Gall, go LaiġniḃLaighnigh leaṫnaleathana leóleo anall;
Ó na LaiġniḃLaighnigh sin, gan oil, díoḃdíobh roa hainmniġeaḋainmníodh LaiġinLaighin.
DáDhá ṗríoṁlongṗortphríomhlongfort do ḃía bhí i LaiġniḃLaighin, i n-aina gcleaċtadaoisgcleachtaidís a ríoġraiḋríora ḃeiṫbheith ’naina gcoṁnuiḋegcónaí, eaḋoneadhon, DionnríoġDionn Rí agus Nás.
DoDe roinnroinnt cúigiḋchúige EoċaiḋEochaidh AḃradruaiḋAbhrarua ann soanseo.
CúigeaḋCúige EoċaiḋEochaidh AḃradruaiḋAbhrarua, ó ĊorcaiġChorcaigh agus ó LuimneaċLuimneach soir go Cumar na dtrídTrí n-UisgenUisce; cúig trioċathríocha deugdhéag ar ḟiċidfhichid ann. DeiċDeich mbaile seaċtseacht ḃfiċidbhfichid agus naoi gcéad baile biaḋtaiġbiataigh atá innteinti. Sé céadchéad agus dádhá ṁílemhíle deugdhéag seisreaċseisreach fearainn atá ’sansa MúṁainMumhain ṫoirthoir. DáDhá ríoġṗortríphort coṁnuiġṫecónaithe do ḃíoḋa bhíodh ag ríoġaiḃríthe an ċúigiḋchúige seo, eaḋoneadhon, Dún gCrot agus Dún IasgaiġIascaigh.
DoDe roinnroinnt cúigiḋchúige ĊonraoiChonraoi micmhic DáireDháire ann soanseo.
CúigeaḋCúige ĊonraoiChonraoi micmhic DáireDháire ó ḂealaċBhealach ĊonglaisConglais [ag CorcaiġCorcaigh] go LuimneaċLuimneach, agus ó LuimneaċLuimneach siar go hiarṫarhiarthar Éireann. Cúig trioċathríocha deugdhéag ar ḟiċidfhichid ann: a deiċdeich, seaċtseacht ḃfiċidbhfichid, agus naoi gcéad baile biaḋtaiġbiataigh ann sinansin. Sé céadchéad agus ḋádhá ṁílemhíle deugdhéag seisreaċseisreach fearainn atá ’sansa MúṁainMumhain ṫiarthiar. DáDhá ríoġṗortríphort coṁnuiġṫecónaithe do ḃíoḋa bhíodh ag ríoġaiḃríthe an ċúigiḋchúige seo i n-allódanallód, mar atá, Dún gCláire agus Dún EoċairEochair ṀáiġeMháighe.
DáDhá ṡlioċtshliocht do ḃíoḋa bhíodh i seilḃseilbh an dá ċúigeaḋchúige soseo MúṁanMumhan, mar atá, slioċtsliocht DáirḟineDháirfhine agus slioċtsliocht DeirgṫineDheargthine, go haimsir Oiliolla Óloim, dode ṡlioċtshliocht DeirgṫineDheargthine, doa ġaḃghabh ceannas an dá ċúigeaḋchúige, iar n-ionnarbaḋn-ionnarbadh MicMhic ConChon a hÉirinn, do ḃía bhí dode ṡlioċtshliocht DáirḟineDháirfhine. Agus do ḟágaiḃd’fhág ceannas an dá ċúigeaḋchúige ag a ṡlioċtshliocht féin ó sinshin anall; i maille rele sealaiḋeaċtsealaíocht, gaċ regach re nglúnglúin, doa ḃeiṫbheith ag slioċtsliocht EoġainEoghain ṀóirMhóir micmhic Oiliolla Óloim, agus ag slioċtsliocht ĊorbmaicChormaic CaisChais, (an dara mac d’Oilioll Óloim), i ḃflaiṫeasbhflaitheas dádhá ċúigeaḋchúige MúṁanMumhan.
Na ceiṫreceithre ríoġṗoirtríphort reaṁráiḋteréamhráite fába príoṁ-áruisphríomhárais coṁnuiġṫechónaithe do ríoġaiḃríthe an dá ċúigeaḋchúige seo, go haimsir ĊuircChoirc micmhic LuiġḋeaċLuighdheach doa ḃeiṫbheith i ḃflaiṫeasbhflaitheas MúṁanMumhan. Óir is re n-alena linn friṫa fuarthas Caiseal ar dtús; agus is é fáab hainmainm do’ndon áit re’lena ráiḋtearndeirtear Carraig ĊaisilChaisil indiuinniu, SioṫḋruimSíthdhroim. Do gairṫíGhairtí fós Leac na gCéad agus DruimDroim FioḋḃuiḋeFíobha do’nden ionad ceudnacéanna, óir do ḃádarbhíodar iomad coillteaḋcoillte timċiolltimpeall an droma soinsin i n-aimsirin aimsir ĊuircChoirc. TangadarTháinig, trá, dádhá ṁucaiḋemhuicí do ḃiaṫaḋbhiathú a dtorc fafaoi ċoilltiḃchoilltí an droma soseo mu’num an am soinsin, mar atá mucaiḋemuicí ríġrí Éile, Ciolarn a ainm, agus mucaiḋemuicí ríġrí Ṁusgraiḋe-tíreMhúscraí Tíre, d’ádá ngairṫearngairtear UrṁúṁaUrmhumha, Duirdre a ainm-sioṁainmsean. Do ḃádarBhíodar ag aiṫiḋetaithí na tulċatulaí feaḋfeadh ráiṫeráithe, gur taisealḃaḋtaisealbhadh ḋóiḃdóibh dealḃdealbh buḋba coṁġlanchomhghlan risleis an ngréinngrian, agus buḋba binnebhinne ionáná gaċgach ceol d’ádá gcualadar riaṁriamh, agus í ag beannaċaḋbeannú na tulċatulaí agus an ḃailebhaile, agus ag tairngiretairngreacht PádraicPádraig doa ṫeaċttheacht ann. Agus is í dealḃdealbh do ḃía bhí ann, UictorVictor, aingeal ṖádraicPhádraig féin. Iar ḃfilleaḋbhfilleadh tar a n-aisar ais d’ádá dtiġṫiḃdtithe do na mucaiḋiḃmuicithe, noċtaidnochtann siad an níḋní seo d’ádá dtiġearnaḋaiḃdtiarnaí féin. Iar roċtainrochtain na sceulscéal soseo go Corc mac LuiġḋeaċLuighdheach, tigtháinig gan fuireaċfuireach go SíoṫḋruimSíthdhroim, agus do rinnerinne longṗortlongfort ann, d’adá ngairṫíngairtí Lios na laoċraiḋeLaochra; agus ar mbeiṫmbeith ’naina ríġrí MúṁanMumhan dó, is ar an gcarraig d’ádá ngairṫearngairtear Carraig ṖádraicPhádraig anois doa ġlacaḋghlacadh a ċíoschíos ríoġḋaríoga. Is aire gairṫeara ghairtear Caiseal do’nden ċarraigcharraig sin, óir is ionann Caiseal agus Cíosáil: áil, iomorroiomorra, ainm do ċarraigcharraig; gonaḋgonadh aire sin gairṫeara ghairtear Caiseal, eaḋoneadhon, carraig an ċíosachíosa, do’ndon áit sin.
Ag soseo dearḃaḋdearbhú ar an níḋní seo, as an duainduan darabdarb tosaċtosach, ‘Caiseal caṫaircathair clann ṀóġaMhógha,’ do rinnea rinne UaÓ DuḃagáinDubhagáin: —
Corc mac LuiġḋeaċLuighdheach laoċḋalaochta an fear, céid-ḟearan chéad fhear roa ṡuiḋshuigh i gCaiseal;
FaFaoi ṁúiċ-ċiaċmhúch-cheo do ḃía bhí an baile, go ḃfuairbhfuair é an dá aoḋaireaoire.
MuiciḋeMuicí ríġrí ṀusgraiḋeMhúscraí i n-óirin ór, Duirdre a ainm ’sis ní heugcóiréagóir;
’SIs Ciolarn tretrí réiḋeré ruiḃruibh, muiciḋemuicí ríġrí Éile oirḋeircoirirc.
Is iad fuaira fuair fáṫfáth an ḃailebhaile ar dtús i nDruimnDroim FioḋḃuiḋeFíobha.
DruimDroim FioḋḃuiḋeFíobha gan loċtlocht liḃlibh, ionṁaineionúine le Corc ĊaisilChaisil.
DoDe ṁionroinnmhionroinnt MúṁanMumhan ann soanseo.
Iar roċtainrochtain, iomorroiomorra, dádhá ċúigeaḋchúige MúṁanMumhan do ṡlioċtshliocht Oiliolla Óloim, rannaidroinneann siad iad i n-aina gcúig rannaiḃroinn, ar a dtugṫardtugtar na Cúig MúṁainMhumhain. An ċéidṁírchéad mhír ar a dtugṫardtugtar Tuaḋ-ṀúṁaTuamhumha, is é a fad ó Léim ĊongculainnChon gCulainn go SliġeSlí ḊálaDála, .i. an BealaċBealach mórMór i n-Osraiḋein Osraí, agus a tarsnatrasna ó ṠliaḃShliabh EiċtġeEachtaí go SliaḃSliabh EiḃlinneEibhlinne. [Agus tarthar ċeannceann gurabgur dode ṡean-roinnsheanroinn ĊonnaċtChonnacht a ḃfuilbhfuil oó ṠliaḃShliabh EiċtġeEachtaí go LuimneaċLuimneach, maiseaḋmás ea,] do rinnea rinne LuġaiḋLughaidh Meann, mac AonġusaAonghusa TíriġThírigh, micmhic FirFhir ĊuirbChoirb, micmhic MoġaMhogha ĊuirbChoirb, micmhic ĊorbmaicChormaic CaisChais, micmhic Oiliolla Óloim, fearann claiḋiṁclaímh d’ádá ḃfuilbhfuil ó EiċtġeEachtaí go LuimneaċLuimneach agus ó ṠionainnShionainn siar go Léim ĊongculainnChon gCulainn, gur ċuirchuir leis an MúṁainMumhain é: agus is é ainm doa gairṫíghairtí ḋede, Gairḃ-ḟearannGarbhfhearann LuiġḋeaċLuighdheach, agus do ḃíoḋbhíodh sé saor ag Dál gCais gan cíos gan cánaiġcáin ó ríoġaiḃríthe Éireann. An dara mír Ur-ṀúṁaUrmhumha, is é a fad ó ĠaḃranGhabhrán go CnáṁċoillCnámhchoill ag TiobruidTiobraid Árann, agus a tarsnatrasna ó ḂéarnanBhearnán Éile go hOiléanhOileán Uí ḂricBhric. An treas mír, eaḋoneadhon MeaḋonMeán MúṁanMumhan, is é a fad ó ĊnáṁċoillChnámhchoill go LuaċairLuachair ḊeaġaiḋDheaghaidh, agus a tarsnatrasna ó ṠliaḃShliabh EiḃlinneEibhlinne go SliaḃSliabh Caoin. An ceaṫraṁaḋceathrú mír, Deas-ṀúṁaDeasmhumha, is é a fad ó ṠliaḃShliabh Caoin go fairrgefarraige buḋó ḋeasdheas. An cúigeaḋcúigiú mír Iar-ṀúṁaIarmhumha, is é a fad ó LuaċairLuachair ḊeaġaiḋDheaghaidh go fairrgefarraige siar, agus a tarsnatrasna ó ĠleannGhleann uaÓ RuaċtaRuachta go Sionainn.
Do réirDe réir ḂreasailBhreasail Uí ṪreasaiġThreasaigh, an tan doa roinneaḋroinneadh an ṀúṁaMhumha ’naina cúig míriḃmhír, do ḃíoḋbhíodh cúig aicme ’sansa mír, agus cúig buiḋnebhuíon ’sansan aicme, agus cúig céadchéad fear inḟeaḋmainfheidhme ’sansa mbuiḋinmbuíon. Agus dá meastaoimeastaí neart Éireann uile an tan soinsin, is éigcneastaéigneasta baraṁailbarúil na druingedroinge doa ṡaoilshíl go ḃféadfaḋbhféadfadh an RoṁánaċRómhánach le ‘legion’ nó le dádhá ‘legion,’ Éire doa ċurchur fafaoi ġionghion gaiga agus claiḋiṁclaímh [dó féin], agus ÉireannaiġÉireannaigh dode ṡíorshíor ’naina ndaoiniḃndaoine gaisgeaṁlagaisciúla.
Is uime gairṫeara ghairtear MúṁaMumha do’nden dá ċúigeaḋchúige soseo MúṁanMumhan, .i. gurabgur mó, do ḃríġde bhrí gurabgur mó í ionáná aon ċúigeaḋchúige eile d’Éirinn. Óir atáidtá cúig trioċathríocha deugdhéag agus fiċefiche i ngaċngach cúigeaḋcúige do’nden dá ċúigeaḋchúige soseo MúṁanMumhan, agus gan an oiread soinsin i n-aonin aon ċúigeaḋchúige eile i n-Éirinnin Éirinn. Óir, ar son go n-áirṁṫearn-áirítear a sé deugdéag agus fiċefiche i gcúigeaḋgcúige UlaḋUladh, ní raiḃeraibh aċtach a trí deugdéag agus fiċefiche innteinti go haimsir na gcúigeaḋaċgcúigeach. Óir is é Cairbre Nia Fear rí LaiġeanLaighean doa léiglig trí trioċa-ċéadthríocha céad dode LaiġniḃLaighnigh, (mar atá ó LoċLoch an ċóigiḋchúige go fairrgefarraige), le cúigeaḋcúige UlaḋUladh, i gcomaoin inġineiníne ĊonċuḃairChonchubhair micmhic Neasa d’faġḃáila fháil ’naina mnaoibean ḋódó, aṁailamhail adéarama déarfaimid d’ádá éis soseo i gcorp na stáirestaire.
Cúig trioċathríocha agus naoi ḃfiċidbhfichid trioċatríocha céad i n-Éirinnin Éirinn uile: deiċdeich mbaile agus dá ḟiċiddaichead, cúig céadchéad agus cúig mílemhíle baile biaḋtaiġbiataigh atá innteinti: sé céadchéad, agus sé mílemhíle, agus trí fiċidfichid míle seisreaċseisreach fearainn innteinti, do réirde réir sean-ronnaseanroinnte na nGaeḋealnGael. Tuig, a léaġṫóirléitheoir, gurabgur mó, fafaoi ḋódhó nó fafaoi ṫríthrí, acra dode ṫoṁasthomhas na nGaeḋealnGael, ionáná acra dode roinnroinnt Gall anois.
DoDe ṡuiḋiuġaḋshuíomh na hÉireann ann soanseo.
Is é suiḋiuġaḋsuíomh atá ar Éirinn; an SpáinSpáinn do’ndon leiṫleath ṫiar-ṫeasthiar theas di, an ḞraincFhrainc do’ndon leiṫleath ṫoir-ṫeasthoir theas di, an ḂreatainBhreatain ṁórMhór do’ndon leiṫleath ṫoirthoir di, AlbaAlbain do’ndon leiṫleith ṫoir-ṫuaiḋthoir thuaidh, agus an t-aigéan do’ndon leiṫleath ṫiar-ṫuaiḋthiar thuaidh, agus do’ndon leiṫleath ṫiarthiar di. Agus ar cumachuma uiġeuibhe atá sí dealḃṫadealbhaithe, a bonn rele hAlbain, soir buḋó ṫuaiḋthuaidh, a ceann risleis an SpáinSpáinn, siar buḋó ḋeasdheas; agus do réirde réir ṀaginusMhaginus, ag scríoḃaḋag scríobh ar Ptolomeus, is ceiṫreceithre céimechéim go leiṫleith do’nden ċrioschrios grianda, d’ádá ngairṫearngairtear ‘Zodiacus,’ atá i n-aina leiṫeadleithead; agus adeirdeir an fear ceudnacéanna gurabgur sé huaire deugdéag agus trí ceaṫraṁnacheathrú ḃíosa bhíonn ar fad ’sansa lólá is faide ’sansa mbliaḋainbhliain i sansa leiṫleath is sia buḋó ḋeasdheas d’Éirinn, agus oċtocht n-uaire deugdéag ’sansa lólá is faide i sansa leiṫleath buḋó ṫuaiḋthuaidh. Fad na hÉireann ó ĊarnCharn Uí Néid go CloiċCloich an stocáinStacáin, agus a tarsnatrasna ó’nón InnḃearInbhear mór go hIorrushIorras DoṁnannDomhnann.
Tuig, a léaġṫóirléitheoir, naċnach trétrí ḋearmaddhearmad naċnach luaiḋimluaim ann soanseo cuanta, náidná caṫraċacathracha, náidná bailte móra Éireann; aċtach go dtaḃairdtugann Camden agus na croiniciḋecroinicí nuaḋanua soseo a dtuarasgḃáildtuarascáil síos go soiléir, agus naċnach é soseo áit a gcuirṫegcurtha síos, aċtach i dtús gaḃáltaisgabháltais Gall, lér’lenar horduiġeaḋordaíodh iad.