Do ġaḃáilghabháil ṪuaiṫeThuaithe Dé Danann ann soanseo.
Ar ṡlioċtshliocht an treas taoisiġtaoisigh dode ṡlioċtshliocht NeiṁeaḋNeimhidh do ċuaiḋa chuaigh ar eaċtraeachtra aas hÉirinnÉirinn iar dtoġaildtoghail ṪuirThoir ConaingChonaing, mar atá IobáṫIobáth mac BeoṫaiġBheothaigh, atáidatá TuaṫaTuatha Dé Danann; agus is é áit i n-arinar háitiġeaḋáitíodh riuleo do réirde réir droinge rele seanċusseanchas i ‘mBoetia’ i dtuaisceart Eorpa. AdeiridDeir drong eile gurabgur i gcríċgcríoch ‘Ateniensis,’ mar a ḃfuilbhfuil caṫaircathair na hAiṫnehAithne d’áitiġeadara d’áitíodar. Tuig, a léaġṫóirléitheoir, gurabgur sansa gcríċgcríoch do’nden ĠréigGhréig ré’lena ráiḋtearndeirtear ‘AċaiaAchaia’ do réirde réir Pomponius Mela atá ‘BooetiaBoeotia’ agus caṫaircathair na hAiṫnehAithne; agus gurabgur ann d’ḟoġluima d’fhoghlaim siad a ndraoiḋeaċtndraíocht agus a gcéardagceirdeanna go beiṫbeith cliste i ngaċngach céirdceird ġeintliḋeghintlí ḋóiḃdóibh.
TárlaTharla mu’num an am soinsin go dtáiniggur tháinig coḃlaċcabhlach mór ó ċríċchríoch na Siria, do ḋéanaṁdhéanamh cogaiḋcogaidh ar luċtlucht críċecríche ‘Ateniensis’ go mbíaḋmbeadh caṫuġaḋcathú laiṫeaṁaillaethúil eadorraeatarthu; agus an drong doa marḃtaoimaraítí dode na ‘hAtenienses’ is iad ḃíoḋa bhíodh ar a ḃáraċarna mhárach ag caṫuġaḋcathú rele luċtlucht na Siria. TréTrí ḋraoiḋeaċtdhraíocht TuaiṫeTuaithe Dé Danann doġníṫía dhéantaí an siaḃraḋsíofra soinsin: óir do ċuiridíschuiridís deaṁnadeamhain is nasna corpaiḃcoirp ceudnacéanna d’áá dtoġluasaċtdtoghluasacht. Agus mar ṫugadarthugadar luċtlucht na Siria sin d’ádá n-aire, téiḋidtéann siad doa ḋéanaṁdhéanamh coṁairlecomhairle re n-alena ndraoi féin. RáiḋisDúirt an draoi riuleo, faire doa ċurchur ar láṫairláthair nó ar ionad an árṁaiġármhá, agus cuaille dode ḃiorbhior caorṫainncaorthainn doa ṡáṫaḋshá trétrí ṁeiḋemhéidhe gaċgach mairḃmairbh do ḃíoḋa bhíodh ag aiṫeirġeathéirí ċucachucu, agus má’smás deaṁnadeamhain doġníoḋa dhéanadh a gcoirp doa ṫoġluasaċtthoghluasacht go gclaoċluiḋfiṫígclaochlófaí i gcruṁaiḃgcruimheanna fofaoi ċeudóirchéaduair de sin iad; agus damaḋdá mba é a n-aiṫḃeoḋaḋn-athbheochan dá ríriḃdáiríre doġníṫía dhéantaí, naċnach géaḃdaoisngabhfaidís na coirp truailleaḋtruailliú ná claoċlóḋclaochlú ċucachucu. TigidTagann luċtlucht na Siria do ċurchur an ċaṫachatha ar a ḃáraċarna mhárach, agus maoiḋtearmaítear romparompu, agus sáiṫidsánn na cleaṫacleatha caorṫainncaorthainn tré snatrí na marḃaiḃmairbh aṁailamhail roa ráiḋdeir an draoi riuleo, agus do rinneaḋrinneadh cruṁacruimheanna ḋíoḃdíobh do láṫairláthair; agus lingidling luċtlucht na Siria fóṫafúthu iar sin d’ádá n-óirleaċn-eirleach.
Dála ṪuaiṫeThuaithe Dé Danann, mar doa ċonncadarchonaic luċtlucht na Siria ag buaḋuġaḋbuachan ar luċtlucht na críċecríche, triallaidtriallann siad ar a n-eagla d’aon ḃuiḋinbhuíon as an gcríċgcríoch sin, agus ní ḋearnadardhearnadar coṁnuiḋecónaí gogur rángadarráinigh siad do ċríċchríoch LoċlonnLochlann, eaḋoneadhon, Fionn-LoċlonnaiġFionn-Lochlannaigh, mar atá luċtlucht na ‘Noruegia,’ mar a ḃfuairsiodbhfuair siad fáilte ó luċtlucht na críċecríche ar iomad a n-ealaḋann-ealaíon agus a n-ilċéardn-ilcheirdeanna. Is é fába taoiseaċthaoiseach orraorthu ’sansan am soinsin, NuaḋaNuadha AirgeadláṁAirgeadlámh mac EuċtaiġÉachtaigh micmhic EdarláiṁEadarláimh dode ṡlioċtshliocht NeiṁeaḋNeimhidh. FuaradarFuaireadar, iomorroiomorra, ceiṫreceithre caṫraċachathair rele ḃeiṫbheith ag múnaḋmúineadh aosaaoise óigóige na críċecríche sin ionntaiontu. AnmannaAinmneacha na gcaṫraċgcathracha ann soanseo: Fáilias, Gorias, Finias, agus Murias. CuiridCuireann TuaṫaTuatha Dé Danann ceiṫreceithre saoiṫeshaoi do ṫeagasgtheagasc na n-ealaḋann-ealaíon agus na n-ilċéardn-ilcheirdeanna baoia bhí acaacu d’ógaiḃd’óga na tíre i snasna caṫraċaiḃcathracha sin: Semias i Murias, agus Arias i ḃFiniasbhFinias, agus ÚrusÚras i nGorias, agus Morias i ḃFáiliasbhFáilias. Iar mbeiṫmbeith sealad d’ádá n-aimsir dóiḃdóibh i snasna caṫraċaiḃcathracha seo, triallaidtriallann siad go tuaisceart Alban, go mbádarraibh siad seaċtseacht mbliaḋnambliana ag DoḃorDobhar agus ag IardoḃorIardobhar. ḂádarBhíodar ceiṫreceithre seoidsheoid uaisle acaacu tugsada thug siad as na caṫraċaiḃcathracha sin, mar atá, cloċcloch buaḋabhua ó ḞáiliasFháilias; is di gairṫeara ghairtear an Lia Fáil: [Agus is í doa ġéimeaḋghéimeadh fafaoi gaċgach ríġrí Éireann rele mbeiṫmbeith ag a ṫoġathogha dóiḃdóibh go haimsir ĊonċuḃairChonchubhair, agus is do’ndon ċloiċchloch sin gairṫeara ghairtear i Laidin ‘Saxum fatale.’ Is uaiṫeuaithi fós gairṫeara ghairtear Inis Fáil d’Éirinn; conaḋgonadh uime sin do rinnea rinne seanċaiḋeseanchaí d’áiriṫeáirithe an rann soseo: —
An ċloċchloch atá fám’faoi mo ḋádhá ṡáilsháil,
UaiṫeUaithi ráiḋteara deirtear Inis Fáil;
Idir ḋádhá ṫráiġthrá ṫuilethuile ṫinnthinn,
MáġMá Fáil uile ar Éirinn.]
Ainm eile ḋidi CloċCloch na CinneaṁnaCinniúna; óir do ḃíbhí i gcinneaḋgcinneadh do’ndon ċloiċchloch seo, cibé háit i n-aina mbeiḋeaḋmbeadh, gurabgur duine dode ĊineaḋChine Scoit, eaḋoneadhon, dode ṡíolshíol ṀíleaḋMhíle EaspáineSpáinne, doa ḃeiḋeaḋbheadh i ḃflaiṫeasbhflaitheas na críċecríche sin, do réirde réir mar léaġtara léitear ag Hector Boetius i stáirstair na hAlban. Ag soseo mar adeira deir: —
CineaḋCine Scoit, saor an finefhine,
Mun baMurar breugbhréag an ḟáisdinefháistine,
Mar a ḃfuiġidbhfaighidh siad an Lia Fáil,
DliġidDlíonn flaiṫeasflaitheas doa ġaḃáilghabháil.
Iar n-aArna ċloschlos do ĊineaḋChine Scoit an ḃuaiḋbhua seo doa ḃeiṫbheith ar an gcloiċgcloch, iar ngaḃáilngabháil neirtnirt Alban d’Ḟearġusd’Fhearghus mór mac Earca, agus iar n-aarna ċurchur roiṁeroimhe rí Alban doa ġairmghairm de féin, cuirischuir fios i ndáil a ḋearḃráṫardhearthár MuirċeartaċMuircheartach mac Earca (dode ṡíolshíol EireaṁóinÉireamhóin) fába rí Éireann an tan soinsin, d’áá iarraiḋiarraidh air an ċloċchloch soseo doa ċurchur ċuigechuige rele suiḋesuí uirreuirthi, rele huċthucht ‘rí Alban’ doa ġairmghairm de. CuirisChuir MuirċeartaċMuircheartach an ċloċchloch ċuigechuige, agus do gaireaḋgaireadh ‘rí Alban’ de ar an gcloiċgcloch gceudnachéanna, agus fába héisiḋeeisean céidchéad rí Alban dode ĊineaḋChine Scoit: agus bíoḋbíodh go dtugṫaoidtugtaí ríoġaríthe Alban ar ċuidchuid dode ĊruiṫneaċaiḃChruithnigh, eaḋoneadhon, na ‘PictiPiochtaí,’ sulsula do ríoġaḋríodh FearġusFearghus, ní raiḃeraibh aon rí iomlán díoḃdíobh, gan ḃeiṫbheith fófaoi ċíoschíos agus fófaoi ċánaiġcháin ag ríoġaiḃríthe Éireann ó aimsir go haimsir: agus go háiriḋeháirithe ó aimsir EireaṁóinÉireamhóin micmhic MíleaḋMhíle i leiṫleith, ler’lenar cuireaḋcuireadh na ‘PictiPiochtaí’ d’áitiuġaḋd’áitiú na hAlban as LaiġniḃLaighin (aṁailamhail adéarama déarfaimid i ḃflaiṫeasbhflaitheas EireaṁóinÉireamhóin) go flaiṫeasflaitheas an ḞearġusaFhearghusa soseo. Dála na cloiċecloiche, baoibhí acaacu aṁlaiḋamhlaidh sin sealad aimsire diaiḋdiaidh i ndiaiḋndiaidh gogur ráinigráinigh d’ádá éis sin go SacsainSasana, go ḃfuilbhfuil ann anois ’sansa gcaṫaoirgcathaoir i n-aina ngairṫearngairtear rí SacsanSasanach, iar n-aarna taḃairttabhairt as Albain go haiṁḋeonaċhainneonach as mainistir Scón; agus an céidchéad EadḃardEadbhard, rí SacsanShasana tuga thug leis í, ionnusionas gur fíoraḋfíoraíodh tairrngiretairngreacht na cloiċecloiche sin i sansa ríġrí seo againn anois, eadoneadhon, an céidchéad rí SéarlusSéarlas, agus i n-aina aṫairathair an rí Séamus (táinigtháinig dode ĊineaḋChine Scoit, mar atá, dode ṡlioċtshliocht ṀáineMháine micmhic ĊuircChoirc micmhic LuiġḋeaċLuighdheach, táiniga tháinig ó EiḃearÉibhear mac MíleaḋMhíle EaspáineSpáinne), d’ár’dár ġaḃadarghabhadar gairm ríoġrí na SacsanSasanach ar an gcloiċgcloch reaṁráiḋteréamhráite.
An dara seodseoid tugsada thug TuaṫaTuatha Dé Danann i n-Éirinnin Éirinn an tan soinsin, eaḋoneadhon, an claiḋeaṁclaíomh doa ċleaċtaḋchleachtadh LúġLú LáṁḟadaLámhfhada, agus aas Gorias tugaḋa tugadh é. An treas seod, eaḋoneadhon, an tsleaġtsleá do ḃíoḋa bhíodh ag an LúġLú gceudnacéanna rele haġaiḋhaghaidh coṁloinncomhloinn, agus aas Finias tugaḋa tugadh í. An ceaṫraṁaḋceathrú seodseoid, coire an DáġḋaDághdha: ní ṫeiḋeaḋthéadh dáṁdámh diomḋaċdiomúch uaiḋuaidh, agus aas Murias tugaḋa tugadh. Ag soseo laoiḋlaoi as LeaḃarLeabhar GaḃálaGabhála d’áiriṫeáirithe do ṡuiḋiuġaḋshuíomh ar na neiṫiḃnithe ceudnacéanna [’sansa duainse i n-árinár ndiaiḋndiaidh]: —
TuaṫaTuatha Dé Danann na sédseod suim,
Áit a ḃfuaradarbhfuaraíodar foġluimfoghlaim,
RángadarRáinigh siad a saoiḋeaċtsaíocht slánshlán,
A ndraoiḋeaċtndraíocht, a ndiaḃaltánndiabhaltán.
IarḃoinélIarbhoinél fionn, fáiḋfáidh go ḃfeiḃbhfeibh,
Mac NeiṁeaḋNeimhidh micmhic Agnomáin,
D’ár’Dar ṁacmhac baoṫbaoth BeoṫaċBeothach beartaċbeartach,
FáBa laoċlaoch leoṫaċleothach láinfeartaċlánfheartach;
Clanna BeoṫaiġBeothaigh, beoḋabeo a mbláḋmbladh,
RángadarRáinigh siad sluaġslua niaḋnia neartṁarneartmhar,
Iar sníoṁsníomh is iar dtuirrsidtuirse dtroimtrom,
Líon a loingseloingis go LoċlainnLochlainn.
CeiṫreCeithre caṫraċachathair clú ceart,
GaḃsadGabhann siad i léim go rói-neartróneart,
Do ċuirdísChuiridís coṁlonncomhlann go cas
Ar ḟoġluimfhoghlaim, ar ḟinneolasfhinneolas.
Fáilias agus Gorias glan,
Finias, Murias na mór-ġalmórghal,
Do ṁaoiḋeaṁmhaíomh maḋmannmaidhmeanna amaċamach,
AnmannaAinmneacha na mór-ċaṫraċmórchathracha.
Morias agus EurasÉaras árdard,
Arias, Simias síor-ġargsíorgharg —
A ngarmannngairmeacha is luaḋlua leasa —
AnmannAinmneacha suaḋsaoithe na saoir-leasasaorleasa.
Morias file Fáilias féin,
EurasÉaras i nGorias, maiṫmaith méin;
Simias i Murias, dionn deas,
Arias file fionn Finias.
CeiṫreCeithre haisgeaḋaaisce leo anall,
D’uaisliḃD’uaisle TuaiṫeTuaithe Dé Danann: —
ClaiḋeaṁClaíomh, cloċcloch, coire cumaḋcumadh,
SleaġSleá rele haġaiḋhaghaidh árd-ċuraḋardchuradh;
Lia Fáil aas Fáilias anall,
Do ġeiseaḋA ghéiseadh fófaoi ríġrí Éireann;
ClaiḋeaṁClaíomh láṁaláimhe LóġaLú luiḋluidh
AAs Gorias, roġarogha roċruiḋróchruidh;
AAs Finias, tarthar fairrgefarraige i ḃfadbhfad,
TugaḋTugadh sleaġsleá LóġaLú ná’rnár lag;
AAs Murias, maoin aḋḃalábhal, oll,
Coire an DaġḋaDaghdha na n-árd-ġlonnn-ardghlonn.
Rí neiṁeneimhe, Rí na ḃfearbhfear ḃfannfann,
Rom’ ainceAr m’anacal, Rí na ríġreannrí-reann,
FlaiṫFlaith, ’gaa ḃfuilbhfuil fulangfulaingt na ḃfuaṫbhfuath,
Agus cuṁongcúng na gcaoṁ-ṫuaṫgcaomhthuath.
IomṫusaIomthúsa ṪuaiṫeThuaithe Dé Danann, iar gcaiṫeaṁgcaitheamh seaċtseacht mbliaḋanmbliana dóiḃdóibh i dtuaisceart Alban, tángadarthángadar i n-Éirinnin Éirinn; agus iar dteaċtdteacht i dtír dóiḃdóibh, Luan BéaltaineBealtaine, i dtuaisceart Éireann, loisgidloisceadar a longa, gonaḋgonadh, d’áá ḋearḃaḋdhearbhú sin, do rinneaḋrinneadh an rann soseo: —
Do loisgLoisc gaċgach laoċlaoch ḋíoḃdíobh a loinglong
Ó do rioċtshroich Éire aḋṁoilladhmholta:
Do buḋBa gleoghleo trom ag a ċorchor
Ceo na long ag aá losgaḋloscadh.
D’áDá éis sin cuiridcuireann siad ceo draoiḋeaċtadraíochta i n-aina dtimċealldtimpeall feaḋfeadh trí lá go ná’rnár léir d’aon duine d’Ḟearaiḃd’Fhir BolgBholg iad, gogur rángadarráinigh siad SliaḃSliabh an Iarainn. CuiridCuireann siad as sin teaċtateachta uaṫauathu go hEoċaiḋhEochaidh mac Eirc agus go maiṫiḃmaithe ḞearFhear mBolg d’iarraiḋd’iarraidh ríoġaċtaríochta Éireann nó caṫacatha tarthar a ceann. CoṁmórṫarComórtar uime sin caṫcath ṀaiġeMhaighe TuireaḋTuireadh ṫeastheas idir ḞearaiḃFhir BolgBholg agus TuaṫaTuatha Dé Danann, gur briseaḋbriseadh an caṫcath ar ḞearaiḃFhir BolgBholg, agus gur marḃaḋmaraíodh céad míle ḋíoḃdíobh do réirde réir mar aduḃramara dúramar ṫuasthuas.
DeiċDeich mbliaḋnambliana fiċeadfichead ó ċaṫchath ṀaiġeMhaighe TuireaḋTuireadh ṫeastheas go caṫcath ṀaiġeMhaighe TuireaḋTuireadh ṫuaiḋthuaidh, mar adeira deir an rann: —
DeiċDeich mbliaḋnambliana fiċeadfichead, rois feasfios,
Ó ċaṫchath ṀoiġeMhaighe TuireaḋTuireadh ṫeastheas.
Go caṫcath ṀoiġeMhaighe TuireaḋTuireadh ṫuaiḋthuaidh.
I n-arInar ṫuitthit Balar an ṁór-ṡluaiġmhórshlua.
AdeiridDeir drong rele seanċusseanchas gurabgur ó’nón triartriúr mac ruga rug Danann, inġeaniníon DealḃaoiṫDhealbhaoith, eaḋoneadhon, Brian, IuċarIuchar, agus IuċarḃaIucharbha, eaḋoneadhon, triartriúr dode ċlainnchlann DealḃaoiṫDhealbhaoith micmhic EalaṫanEalathan micmhic Néid, micmhic Iondaoi, micmhic Allaoi, micmhic TaitThait, micmhic TaḃairnThabhairn, micmhic Enna, micmhic BaṫaiġBhathaigh, micmhic IobaiṫIobaith, micmhic BeoṫaiġBheothaigh, micmhic IarḃoineoilIarbhoineoil ḞáiḋFháidh, micmhic NeiṁeaḋNeimhidh, gairṫeara ghairtear TuaṫaTuatha Dé Danann, do ḃríġde bhrí go raḃadarraibh an triartriúr reaṁráiḋteréamhráite coiṁ-ḋearsgnaiġṫecomhdhearscnaithe a’sagus sin i gcéardaiḃgceirdeanna geintliḋegintlí, gur ṫoilthoil leis na tuaṫaiḃtuatha seo ag a raḃadarraibh déedéithe doa ġairmghairm díoḃdíobh, agus iad féin d’ainmniuġaḋa ainmniú uaṫauathu. Ag soseo rann deismireaċtadeismireachta ag aá ḋeiṁniuġaḋdheimhniú gurabgurb iad an triartriúr soseo na trí déedhé Danann, aṁailamhail adeira deir an duainduan darabdar tosaċtosach ‘ÉistiġÉistigí a eolċaeolacha gan onón’ ⁊ c.: —
Brian, IuċarḃaIucharbha, is IuċarIuchar ann,
Trí déedhé TuaiṫeTuaithe Dé Danann;
MarḃMaraíodh iad ag Mana os muir meann,
DoDe láiṁlámh LóġaLú, mic EiṫneannEithneann.
Is ó’nón Danann, fába ṁáṫairmháthair do’ndon triartriúr soseo, gairṫeara ghairtear dádhá ċíċchíoch ḊanannDhanann do’nden dá ċnocchnoc ḃfuilatá i LuaċairLuachair ḊeaġaiḋDheaghaidh i nDeas ṀúṁainnDeasmhumhain. AdeiridDeir araile gurabgur uime gairṫeara ghairtear TuaṫaTuatha Dé Danann díoḃdíobh, do ḃríġde bhrí gurabgur i n-aina dtrí ndrongaiḃdhrong doa ḃádarbhíodar ar an eaċtraeachtra soseo dadá ndeaċsadndeachaigh siad a hÉirinn. An ċeudchéad drong díoḃdíobh, d’ádá ngairṫearngairtear TuaṫTuath, do ḃíoḋa bhíodh ar leirglearg uaisle agus ceannais féaḋnafheadhna: ionann, iomorroiomorra, tuaṫaċtuathach agus tiġearnatiarna, aṁailamhail is ionann tuaṫtuath agus tiġearnastiarnas. Is córaide sin doa ċreideaṁainchreidiúint, mar doa beirṫearbheirtear dádhá ḃantuaṫaiġbhantuathach ar ḂeuċuillBhéachaill agus ar ḊanainnDhanainn, do ḃía bhí ’naina mbaintiġearnaiḃmbantiarnaí acaacu: gonaḋgonadh d’áá ċurchur sin i gcéill atá an rann soseo: —
BeuċuillBéachaill agus Danann dil,
FáBa marḃmharbh an dá ḃantuaṫaiġbhantuathach;
FeasgorFeascar a ndraoiḋeaċtndraíocht fofaoi ḋeoiġdheoidh,
Le deaṁnaiḃdeamhain oḋraodhra aieoiraeir.
An dara drong d’ádá ngairṫíngairtí déedéithe, mar atáidatá siad a ndraoiṫendraoithe, isagus uime sin adeirṫía deirtí na trí déedhé DanannDhanann risleis an triartriúr ṫuasthuas. Is uime doa gairṫíghairtí déedéithe ḋíoḃdíobh ar iongantasiontas a ngníoṁngníomh ndraoiḋeaċtadraíochta. An treas drong d’ádá ngairṫíngairtí Danann, eaḋoneadhon, an drong do ḃíoḋa bhíodh rele dánaiḃdánta nó rele céardaiḃceirdeanna, óir is ionann dán agus céardceird.