Foras Feasa ar Éirinn

Ainliú Luiche | Taobh Le Taobh | Anótáil Inlíne

An deaċṁaḋ alt.

Do ġaḃáil Ṫuaiṫe Dé Danann ann so.

Ar ṡlioċt an treas taoisiġ do ṡlioċt Neiṁeaḋ do ċuaiḋ ar eaċtra a hÉirinn iar dtoġail Ṫuir Conaing, mar atá Iobáṫ mac Beoṫaiġ, atáid Tuaṫa Dé Danann; agus is é áit i n-ar háitiġeaḋ riu do réir droinge re seanċus i ‘mBoetia’ i dtuaisceart Eorpa. Adeirid drong eile gurab i gcríċ ‘Ateniensis,’ mar a ḃfuil caṫair na hAiṫne d’áitiġeadar. Tuig, a léaġṫóir, gurab san gcríċ do’n Ġréig ré’ ráiḋtear ‘Aċaia’ do réir Pomponius Mela atá ‘Booetia’ agus caṫair na hAiṫne; agus gurab ann d’ḟoġluim siad a ndraoiḋeaċt agus a gcéarda go beiṫ cliste i ngaċ céird ġeintliḋe ḋóiḃ.

Tárla mu’n am soin go dtáinig coḃlaċ mór ó ċríċ na Siria, do ḋéanaṁ cogaiḋ ar luċt críċe ‘Ateniensis’ go mbíaḋ caṫuġaḋ laiṫeaṁail eadorra; agus an drong do marḃtaoi do na ‘hAtenienses’ is iad ḃíoḋ ar a ḃáraċ ag caṫuġaḋ re luċt na Siria. Tré ḋraoiḋeaċt Tuaiṫe Dé Danann doġníṫí an siaḃraḋ soin: óir do ċuiridís deaṁna is na corpaiḃ ceudna d’á dtoġluasaċt. Agus mar ṫugadar luċt na Siria sin d’á n-aire, téiḋid do ḋéanaṁ coṁairle re n-a ndraoi féin. Ráiḋis an draoi riu, faire do ċur ar láṫair nó ar ionad an árṁaiġ, agus cuaille do ḃior caorṫainn do ṡáṫaḋ tré ṁeiḋe gaċ mairḃ do ḃíoḋ ag aiṫeirġe ċuca, agus má’s deaṁna doġníoḋ a gcoirp do ṫoġluasaċt go gclaoċluiḋfiṫí i gcruṁaiḃ fo ċeudóir de sin iad; agus damaḋ é a n-aiṫḃeoḋaḋ dá ríriḃ doġníṫí, naċ géaḃdaois na coirp truailleaḋ ná claoċlóḋ ċuca. Tigid luċt na Siria do ċur an ċaṫa ar a ḃáraċ, agus maoiḋtear rompa, agus sáiṫid na cleaṫa caorṫainn tré sna marḃaiḃ aṁail ro ráiḋ an draoi riu, agus do rinneaḋ cruṁa ḋíoḃ do láṫair; agus lingid luċt na Siria fóṫa iar sin d’á n-óirleaċ.

Dála Ṫuaiṫe Dé Danann, mar do ċonncadar luċt na Siria ag buaḋuġaḋ ar luċt na críċe, triallaid ar a n-eagla d’aon ḃuiḋin as an gcríċ sin, agus ní ḋearnadar coṁnuiḋe go rángadar do ċríċ Loċlonn, eaḋon, Fionn-Loċlonnaiġ, mar atá luċt na ‘Noruegia,’ mar a ḃfuairsiod fáilte ó luċt na críċe ar iomad a n-ealaḋan agus a n-ilċéard. Is é fá taoiseaċ orra ’san am soin, Nuaḋa Airgeadláṁ mac Euċtaiġ mic Edarláiṁ do ṡlioċt Neiṁeaḋ. Fuaradar, iomorro, ceiṫre caṫraċa re ḃeiṫ ag múnaḋ aosa óig na críċe sin ionnta. Anmanna na gcaṫraċ ann so: Fáilias, Gorias, Finias, agus Murias. Cuirid Tuaṫa Dé Danann ceiṫre saoiṫe do ṫeagasg na n-ealaḋan agus na n-ilċéard baoi aca d’ógaiḃ na tíre i sna caṫraċaiḃ sin: Semias i Murias, agus Arias i ḃFinias, agus Úrus i nGorias, agus Morias i ḃFáilias. Iar mbeiṫ sealad d’á n-aimsir dóiḃ i sna caṫraċaiḃ seo, triallaid go tuaisceart Alban, go mbádar seaċt mbliaḋna ag Doḃor agus ag Iardoḃor. Ḃádar ceiṫre seoid uaisle aca tugsad as na caṫraċaiḃ sin, mar atá, cloċ buaḋa ó Ḟáilias; is di gairṫear an Lia Fáil: [Agus is í do ġéimeaḋ fa gaċ ríġ Éireann re mbeiṫ ag a ṫoġa dóiḃ go haimsir Ċonċuḃair, agus is do’n ċloiċ sin gairṫear i Laidin ‘Saxum fatale.’ Is uaiṫe fós gairṫear Inis Fáil d’Éirinn; conaḋ uime sin do rinne seanċaiḋe d’áiriṫe an rann so: —

An ċloċ atá fám’ ḋá ṡáil,
Uaiṫe ráiḋtear Inis Fáil;
Idir ḋá ṫráiġ ṫuile ṫinn,
Máġ Fáil uile ar Éirinn.]

Ainm eile ḋi Cloċ na Cinneaṁna; óir do ḃí i gcinneaḋ do’n ċloiċ seo, cibé háit i n-a mbeiḋeaḋ, gurab duine do Ċineaḋ Scoit, eaḋon, do ṡíol Ṁíleaḋ Easpáine, do ḃeiḋeaḋ i ḃflaiṫeas na críċe sin, do réir mar léaġtar ag Hector Boetius i stáir na hAlban. Ag so mar adeir: —

Cineaḋ Scoit, saor an fine,
Mun ba breug an ḟáisdine,
Mar a ḃfuiġid an Lia Fáil,
Dliġid flaiṫeas do ġaḃáil.

Iar n-a ċlos do Ċineaḋ Scoit an ḃuaiḋ seo do ḃeiṫ ar an gcloiċ, iar ngaḃáil neirt Alban d’Ḟearġus mór mac Earca, agus iar n-a ċur roiṁe rí Alban do ġairm de féin, cuiris fios i ndáil a ḋearḃráṫar Muirċeartaċ mac Earca (do ṡíol Eireaṁóin) fá rí Éireann an tan soin, d’á iarraiḋ air an ċloċ so do ċur ċuige re suiḋe uirre, re huċt ‘rí Alban’ do ġairm de. Cuiris Muirċeartaċ an ċloċ ċuige, agus do gaireaḋ ‘rí Alban’ de ar an gcloiċ gceudna, agus fá héisiḋe céid rí Alban do Ċineaḋ Scoit: agus bíoḋ go dtugṫaoi ríoġa Alban ar ċuid do Ċruiṫneaċaiḃ, eaḋon, na ‘Picti,’ sul do ríoġaḋ Fearġus, ní raiḃe aon rí iomlán díoḃ, gan ḃeiṫ fó ċíos agus fó ċánaiġ ag ríoġaiḃ Éireann ó aimsir go haimsir: agus go háiriḋe ó aimsir Eireaṁóin mic Míleaḋ i leiṫ, ler’ cuireaḋ na ‘Picti’ d’áitiuġaḋ na hAlban as Laiġniḃ (aṁail adéaram i ḃflaiṫeas Eireaṁóin) go flaiṫeas an Ḟearġusa so. Dála na cloiċe, baoi aca aṁlaiḋ sin sealad aimsire diaiḋ i ndiaiḋ go ráinig d’á éis sin go Sacsain, go ḃfuil ann anois ’san gcaṫaoir i n-a ngairṫear rí Sacsan, iar n-a taḃairt as Albain go haiṁḋeonaċ as mainistir Scón; agus an céid Eadḃard, rí Sacsan tug leis í, ionnus gur fíoraḋ tairrngire na cloiċe sin i san ríġ seo againn anois, eadon, an céid rí Séarlus, agus i n-a aṫair an rí Séamus (táinig do Ċineaḋ Scoit, mar atá, do ṡlioċt Ṁáine mic Ċuirc mic Luiġḋeaċ, táinig ó Eiḃear mac Míleaḋ Easpáine), d’ár’ ġaḃadar gairm ríoġ na Sacsan ar an gcloiċ reaṁráiḋte.

An dara seod tugsad Tuaṫa Dé Danann i n-Éirinn an tan soin, eaḋon, an claiḋeaṁ do ċleaċtaḋ Lúġ Láṁḟada, agus a Gorias tugaḋ é. An treas seod, eaḋon, an tsleaġ do ḃíoḋ ag an Lúġ gceudna re haġaiḋ coṁloinn, agus a Finias tugaḋ í. An ceaṫraṁaḋ seod, coire an Dáġḋa: ní ṫeiḋeaḋ dáṁ diomḋaċ uaiḋ, agus a Murias tugaḋ. Ag so laoiḋ as Leaḃar Gaḃála d’áiriṫe do ṡuiḋiuġaḋ ar na neiṫiḃ ceudna [’san duainse i n-ár ndiaiḋ]: —

Tuaṫa Dé Danann na séd suim,
Áit a ḃfuaradar foġluim,
Rángadar a saoiḋeaċt slán,
A ndraoiḋeaċt, a ndiaḃaltán.
Iarḃoinél fionn, fáiḋ go ḃfeiḃ,
Mac Neiṁeaḋ mic Agnomáin,
D’ár’ ṁac baoṫ Beoṫaċ beartaċ,
Fá laoċ leoṫaċ láinfeartaċ;
Clanna Beoṫaiġ, beoḋa a mbláḋ,
Rángadar sluaġ niaḋ neartṁar,
Iar sníoṁ is iar dtuirrsi dtroim,
Líon a loingse go Loċlainn.
Ceiṫre caṫraċa clú ceart,
Gaḃsad i léim go rói-neart,
Do ċuirdís coṁlonn go cas
Ar ḟoġluim, ar ḟinneolas.
Fáilias agus Gorias glan,
Finias, Murias na mór-ġal,
Do ṁaoiḋeaṁ maḋmann amaċ,
Anmanna na mór-ċaṫraċ.
Morias agus Euras árd,
Arias, Simias síor-ġarg —
A ngarmann is luaḋ leasa —
Anmann suaḋ na saoir-leasa.
Morias file Fáilias féin,
Euras i nGorias, maiṫ méin;
Simias i Murias, dionn deas,
Arias file fionn Finias.
Ceiṫre haisgeaḋa leo anall,
D’uaisliḃ Tuaiṫe Dé Danann: —
Claiḋeaṁ, cloċ, coire cumaḋ,
Sleaġ re haġaiḋ árd-ċuraḋ;
Lia Fáil a Fáilias anall,
Do ġeiseaḋ fó ríġ Éireann;
Claiḋeaṁ láṁa Lóġa luiḋ
A Gorias, roġa roċruiḋ;
A Finias, tar fairrge i ḃfad,
Tugaḋ sleaġ Lóġa ná’r lag;
A Murias, maoin aḋḃal, oll,
Coire an Daġḋa na n-árd-ġlonn.
Rí neiṁe, Rí na ḃfear ḃfann,
Rom’ aince, Rí na ríġreann,
Flaiṫ, ’ga ḃfuil fulang na ḃfuaṫ,
Agus cuṁong na gcaoṁ-ṫuaṫ.

Iomṫusa Ṫuaiṫe Dé Danann, iar gcaiṫeaṁ seaċt mbliaḋan dóiḃ i dtuaisceart Alban, tángadar i n-Éirinn; agus iar dteaċt i dtír dóiḃ, Luan Béaltaine, i dtuaisceart Éireann, loisgid a longa, gonaḋ, d’á ḋearḃaḋ sin, do rinneaḋ an rann so: —

Do loisg gaċ laoċ ḋíoḃ a loing
Ó do rioċt Éire aḋṁoill:
Do buḋ gleo trom ag a ċor
Ceo na long ag a losgaḋ.

D’á éis sin cuirid ceo draoiḋeaċta i n-a dtimċeall feaḋ trí lá go ná’r léir d’aon duine d’Ḟearaiḃ Bolg iad, go rángadar Sliaḃ an Iarainn. Cuirid as sin teaċta uaṫa go hEoċaiḋ mac Eirc agus go maiṫiḃ Ḟear mBolg d’iarraiḋ ríoġaċta Éireann nó caṫa tar a ceann. Coṁmórṫar uime sin caṫ Ṁaiġe Tuireaḋ ṫeas idir Ḟearaiḃ Bolg agus Tuaṫa Dé Danann, gur briseaḋ an caṫ ar Ḟearaiḃ Bolg, agus gur marḃaḋ céad míle ḋíoḃ do réir mar aduḃramar ṫuas.

Deiċ mbliaḋna fiċead ó ċaṫ Ṁaiġe Tuireaḋ ṫeas go caṫ Ṁaiġe Tuireaḋ ṫuaiḋ, mar adeir an rann: —

Deiċ mbliaḋna fiċead, ro feas,
Ó ċaṫ Ṁoiġe Tuireaḋ ṫeas.
Go caṫ Ṁoiġe Tuireaḋ ṫuaiḋ.
I n-ar ṫuit Balar an ṁór-ṡluaiġ.

Adeirid drong re seanċus gurab ó’n triar mac rug Danann, inġean Dealḃaoiṫ, eaḋon, Brian, Iuċar, agus Iuċarḃa, eaḋon, triar do ċlainn Dealḃaoiṫ mic Ealaṫan mic Néid, mic Iondaoi, mic Allaoi, mic Tait, mic Taḃairn, mic Enna, mic Baṫaiġ, mic Iobaiṫ, mic Beoṫaiġ, mic Iarḃoineoil Ḟáiḋ, mic Neiṁeaḋ, gairṫear Tuaṫa Dé Danann, do ḃríġ go raḃadar an triar reaṁráiḋte coiṁ-ḋearsgnaiġṫe a’s sin i gcéardaiḃ geintliḋe, gur ṫoil leis na tuaṫaiḃ seo ag a raḃadar dée do ġairm díoḃ, agus iad féin d’ainmniuġaḋ uaṫa. Ag so rann deismireaċta ag a ḋeiṁniuġaḋ gurab iad an triar so na trí dée Danann, aṁail adeir an duain darab tosaċ ‘Éistiġ a eolċa gan on’ ⁊ c.: —

Brian, Iuċarḃa, is Iuċar ann,
Trí dée Tuaiṫe Dé Danann;
Marḃ iad ag Mana os muir meann,
Do láiṁ Lóġa, mic Eiṫneann.

Is ó’n Danann, fá ṁáṫair do’n triar so, gairṫear dá ċíċ Ḋanann do’n dá ċnoc ḃfuil i Luaċair Ḋeaġaiḋ i nDeas Ṁúṁain. Adeirid araile gurab uime gairṫear Tuaṫa Dé Danann díoḃ, do ḃríġ gurab i n-a dtrí ndrongaiḃ do ḃádar ar an eaċtra so da ndeaċsad a hÉirinn. An ċeud drong díoḃ, d’á ngairṫear Tuaṫ, do ḃíoḋ ar leirg uaisle agus ceannais féaḋna: ionann, iomorro, tuaṫaċ agus tiġearna, aṁail is ionann tuaṫ agus tiġearnas. Is córaide sin do ċreideaṁain, mar do beirṫear dá ḃantuaṫaiġ ar Ḃeuċuill agus ar Ḋanainn, do ḃí ’na mbaintiġearnaiḃ aca: gonaḋ d’á ċur sin i gcéill atá an rann so: —

Beuċuill agus Danann dil,
Fá marḃ an dá ḃantuaṫaiġ;
Feasgor a ndraoiḋeaċt fo ḋeoiġ,
Le deaṁnaiḃ oḋra aieoir.

An dara drong d’á ngairṫí dée, mar atáid a ndraoiṫe, is uime sin adeirṫí na trí dée Danann ris an triar ṫuas. Is uime do gairṫí dée ḋíoḃ ar iongantas a ngníoṁ ndraoiḋeaċta. An treas drong d’á ngairṫí Danann, eaḋon, an drong do ḃíoḋ re dánaiḃ nó re céardaiḃ, óir is ionann dán agus céard.

An deichiú halt.

Do ghabháil Thuaithe Dé Danann anseo.

Ar shliocht an treas taoisigh de shliocht Neimhidh a chuaigh ar eachtra as Éirinn iar dtoghail Thoir Chonaing, mar atá Iobáth mac Bheothaigh, atá Tuatha Dé Danann; agus is é áit inar áitíodh leo de réir droinge le seanchas i ‘mBoetia’ i dtuaisceart Eorpa. Deir drong eile gur i gcríoch ‘Ateniensis,’ mar a bhfuil cathair na hAithne a d’áitíodar. Tuig, a léitheoir, gur sa gcríoch den Ghréig lena ndeirtear ‘Achaia’ de réir Pomponius Mela atá ‘Boeotia’ agus cathair na hAithne; agus gur ann a d’fhoghlaim siad a ndraíocht agus a gceirdeanna go beith cliste i ngach ceird ghintlí dóibh.

Tharla um an am sin gur tháinig cabhlach mór ó chríoch na Siria, do dhéanamh cogaidh ar lucht críche ‘Ateniensis’ go mbeadh cathú laethúil eatarthu; agus an drong a maraítí de na ‘hAtenienses’ is iad a bhíodh arna mhárach ag cathú le lucht na Siria. Trí dhraíocht Tuaithe Dé Danann a dhéantaí an síofra sin: óir chuiridís deamhain sna coirp céanna á dtoghluasacht. Agus mar thugadar lucht na Siria sin dá n-aire, téann siad a dhéanamh comhairle lena ndraoi féin. Dúirt an draoi leo, faire a chur ar láthair nó ar ionad an ármhá, agus cuaille de bhior caorthainn a shá trí mhéidhe gach mairbh a bhíodh ag athéirí chucu, agus más deamhain a dhéanadh a gcoirp a thoghluasacht go gclaochlófaí i gcruimheanna faoi chéaduair de sin iad; agus dá mba é a n-athbheochan dáiríre a dhéantaí, nach ngabhfaidís na coirp truailliú ná claochlú chucu. Tagann lucht na Siria do chur an chatha arna mhárach, agus maítear rompu, agus sánn na cleatha caorthainn trí na mairbh amhail a deir an draoi leo, agus rinneadh cruimheanna díobh do láthair; agus ling lucht na Siria fúthu iar sin dá n-eirleach.

Dála Thuaithe Dé Danann, mar a chonaic lucht na Siria ag buachan ar lucht na críche, triallann siad ar a n-eagla d’aon bhuíon as an gcríoch sin, agus ní dhearnadar cónaí gur ráinigh siad do chríoch Lochlann, eadhon, Fionn-Lochlannaigh, mar atá lucht na ‘Noruegia,’ mar a bhfuair siad fáilte ó lucht na críche ar iomad a n-ealaíon agus a n-ilcheirdeanna. Is é ba thaoiseach orthu san am sin, Nuadha Airgeadlámh mac Éachtaigh mhic Eadarláimh de shliocht Neimhidh. Fuaireadar, iomorra, ceithre chathair le bheith ag múineadh aoise óige na críche sin iontu. Ainmneacha na gcathracha anseo: Fáilias, Gorias, Finias, agus Murias. Cuireann Tuatha Dé Danann ceithre shaoi do theagasc na n-ealaíon agus na n-ilcheirdeanna a bhí acu d’óga na tíre sna cathracha sin: Semias i Murias, agus Arias i bhFinias, agus Úras i nGorias, agus Morias i bhFáilias. Iar mbeith sealad dá n-aimsir dóibh sna cathracha seo, triallann siad go tuaisceart Alban, go raibh siad seacht mbliana ag Dobhar agus ag Iardobhar. Bhíodar ceithre sheoid uaisle acu a thug siad as na cathracha sin, mar atá, cloch bhua ó Fháilias; is di a ghairtear an Lia Fáil: [Agus is í a ghéimeadh faoi gach rí Éireann le mbeith ag a thogha dóibh go haimsir Chonchubhair, agus is don chloch sin a ghairtear i Laidin ‘Saxum fatale.’ Is uaithi fós a ghairtear Inis Fáil d’Éirinn; gonadh uime sin a rinne seanchaí áirithe an rann seo: —

An chloch atá faoi mo dhá sháil,
Uaithi a deirtear Inis Fáil;
Idir dhá thrá thuile thinn,
Má Fáil uile ar Éirinn.]

Ainm eile di Cloch na Cinniúna; óir bhí i gcinneadh don chloch seo, cibé háit ina mbeadh, gur duine de Chine Scoit, eadhon, de shíol Mhíle Spáinne, a bheadh i bhflaitheas na críche sin, de réir mar a léitear ag Hector Boetius i stair na hAlban. Ag seo mar a deir: —

Cine Scoit, saor an fhine,
Murar bhréag an fháistine,
Mar a bhfaighidh siad an Lia Fáil,
Dlíonn flaitheas a ghabháil.

Arna chlos do Chine Scoit an bhua seo a bheith ar an gcloch, iar ngabháil nirt Alban d’Fhearghus mór mac Earca, agus arna chur roimhe rí Alban a ghairm de féin, chuir fios i ndáil a dhearthár Muircheartach mac Earca (de shíol Éireamhóin) ba rí Éireann an tan sin, á iarraidh air an chloch seo a chur chuige le suí uirthi, le hucht ‘rí Alban’ a ghairm de. Chuir Muircheartach an chloch chuige, agus gaireadh ‘rí Alban’ de ar an gcloch chéanna, agus ba eisean chéad rí Alban de Chine Scoit: agus bíodh go dtugtaí ríthe Alban ar chuid de Chruithnigh, eadhon, na ‘Piochtaí,’ sula ríodh Fearghus, ní raibh aon rí iomlán díobh, gan bheith faoi chíos agus faoi cháin ag ríthe Éireann ó aimsir go haimsir: agus go háirithe ó aimsir Éireamhóin mhic Mhíle i leith, lenar cuireadh na ‘Piochtaí’ d’áitiú na hAlban as Laighin (amhail a déarfaimid i bhflaitheas Éireamhóin) go flaitheas an Fhearghusa seo. Dála na cloiche, bhí acu amhlaidh sin sealad aimsire diaidh i ndiaidh gur ráinigh dá éis sin go Sasana, go bhfuil ann anois sa gcathaoir ina ngairtear rí Sasanach, arna tabhairt as Albain go hainneonach as mainistir Scón; agus an chéad Eadbhard, rí Shasana a thug leis í, ionas gur fíoraíodh tairngreacht na cloiche sin sa rí seo againn anois, eadhon, an chéad rí Séarlas, agus ina athair an rí Séamus (tháinig de Chine Scoit, mar atá, de shliocht Mháine mhic Choirc mhic Luighdheach, a tháinig ó Éibhear mac Mhíle Spáinne), dár ghabhadar gairm rí na Sasanach ar an gcloch réamhráite.

An dara seoid a thug Tuatha Dé Danann in Éirinn an tan sin, eadhon, an claíomh a chleachtadh Lú Lámhfhada, agus as Gorias a tugadh é. An treas seod, eadhon, an tsleá a bhíodh ag an Lú céanna le haghaidh comhloinn, agus as Finias a tugadh í. An ceathrú seoid, coire an Dághdha: ní théadh dámh diomúch uaidh, agus as Murias a tugadh. Ag seo laoi as Leabhar Gabhála áirithe do shuíomh ar na nithe céanna [sa duainse inár ndiaidh]: —

Tuatha Dé Danann na seod suim,
Áit a bhfuaraíodar foghlaim,
Ráinigh siad a saíocht shlán,
A ndraíocht, a ndiabhaltán.
Iarbhoinél fionn, fáidh go bhfeibh,
Mac Neimhidh mhic Agnomáin,
Dar mhac baoth Beothach beartach,
Ba laoch leothach lánfheartach;
Clanna Beothaigh, beo a mbladh,
Ráinigh siad slua nia neartmhar,
Iar sníomh is iar dtuirse trom,
Líon a loingis go Lochlainn.
Ceithre chathair clú ceart,
Gabhann siad i léim go róneart,
Chuiridís comhlann go cas
Ar fhoghlaim, ar fhinneolas.
Fáilias agus Gorias glan,
Finias, Murias na mórghal,
Do mhaíomh maidhmeanna amach,
Ainmneacha na mórchathracha.
Morias agus Éaras ard,
Arias, Simias síorgharg —
A ngairmeacha is lua leasa —
Ainmneacha saoithe na saorleasa.
Morias file Fáilias féin,
Éaras i nGorias, maith méin;
Simias i Murias, dionn deas,
Arias file fionn Finias.
Ceithre aisce leo anall,
D’uaisle Tuaithe Dé Danann: —
Claíomh, cloch, coire cumadh,
Sleá le haghaidh ardchuradh;
Lia Fáil as Fáilias anall,
A ghéiseadh faoi rí Éireann;
Claíomh láimhe Lú luidh
As Gorias, rogha róchruidh;
As Finias, thar farraige i bhfad,
Tugadh sleá Lú nár lag;
As Murias, maoin ábhal, oll,
Coire an Daghdha na n-ardghlonn.
Rí neimhe, Rí na bhfear fann,
Ar m’anacal, Rí na rí-reann,
Flaith, a bhfuil fulaingt na bhfuath,
Agus cúng na gcaomhthuath.

Iomthúsa Thuaithe Dé Danann, iar gcaitheamh seacht mbliana dóibh i dtuaisceart Alban, thángadar in Éirinn; agus iar dteacht i dtír dóibh, Luan Bealtaine, i dtuaisceart Éireann, loisceadar a longa, gonadh, á dhearbhú sin, rinneadh an rann seo: —

Loisc gach laoch díobh a long
Ó shroich Éire adhmholta:
Ba ghleo trom ag a chor
Ceo na long á loscadh.

Dá éis sin cuireann siad ceo draíochta ina dtimpeall feadh trí lá go nár léir d’aon duine d’Fhir Bholg iad, gur ráinigh siad Sliabh an Iarainn. Cuireann siad as sin teachta uathu go hEochaidh mac Eirc agus go maithe Fhear mBolg d’iarraidh ríochta Éireann nó catha thar a ceann. Comórtar uime sin cath Mhaighe Tuireadh theas idir Fhir Bholg agus Tuatha Dé Danann, gur briseadh an cath ar Fhir Bholg, agus gur maraíodh céad míle díobh de réir mar a dúramar thuas.

Deich mbliana fichead ó chath Mhaighe Tuireadh theas go cath Mhaighe Tuireadh thuaidh, mar a deir an rann: —

Deich mbliana fichead, is fios,
Ó chath Mhaighe Tuireadh theas.
Go cath Mhaighe Tuireadh thuaidh.
Inar thit Balar an mhórshlua.

Deir drong le seanchas gur ón triúr mac a rug Danann, iníon Dhealbhaoith, eadhon, Brian, Iuchar, agus Iucharbha, eadhon, triúr de chlann Dhealbhaoith mhic Ealathan mhic Néid, mhic Iondaoi, mhic Allaoi, mhic Thait, mhic Thabhairn, mhic Enna, mhic Bhathaigh, mhic Iobaith, mhic Bheothaigh, mhic Iarbhoineoil Fháidh, mhic Neimhidh, a ghairtear Tuatha Dé Danann, de bhrí go raibh an triúr réamhráite comhdhearscnaithe agus sin i gceirdeanna gintlí, gur thoil leis na tuatha seo ag a raibh déithe a ghairm díobh, agus iad féin a ainmniú uathu. Ag seo rann deismireachta á dheimhniú gurb iad an triúr seo na trí dhé Danann, amhail a deir an duan dar tosach ‘Éistigí a eolacha gan ón’ ⁊ c.: —

Brian, Iucharbha, is Iuchar ann,
Trí dhé Tuaithe Dé Danann;
Maraíodh iad ag Mana os muir meann,
De lámh Lú, mic Eithneann.

Is ón Danann, ba mháthair don triúr seo, a ghairtear dhá chíoch Dhanann den dá chnoc atá i Luachair Dheaghaidh i nDeasmhumhain. Deir araile gur uime a ghairtear Tuatha Dé Danann díobh, de bhrí gur ina dtrí dhrong a bhíodar ar an eachtra seo dá ndeachaigh siad a hÉirinn. An chéad drong díobh, dá ngairtear Tuath, a bhíodh ar learg uaisle agus ceannais fheadhna: ionann, iomorra, tuathach agus tiarna, amhail is ionann tuath agus tiarnas. Is córaide sin a chreidiúint, mar a bheirtear dhá bhantuathach ar Bhéachaill agus ar Dhanainn, a bhí ina mbantiarnaí acu: gonadh á chur sin i gcéill atá an rann seo: —

Béachaill agus Danann dil,
Ba mharbh an dá bhantuathach;
Feascar a ndraíocht faoi dheoidh,
Le deamhain odhra aeir.

An dara drong dá ngairtí déithe, mar atá siad a ndraoithe, agus uime sin a deirtí na trí dhé Dhanann leis an triúr thuas. Is uime a ghairtí déithe díobh ar iontas a ngníomh draíochta. An treas drong dá ngairtí Danann, eadhon, an drong a bhíodh le dánta nó le ceirdeanna, óir is ionann dán agus ceird.