Foras Feasa ar Éirinn

Ainliú Luiche | Taobh Le Taobh | Anótáil Inlíne

An t-oċtṁaḋ alt.

Do ġaḃáil Ḟear mBolg ann so.

Iar mbeiṫ do ṡlioċt Simeoin Bric [mic Stairn mic Neiṁeaḋ] ’san nGréig, eaḋon, Tracia, aṁail aduḃramar, ro ḟásadar gur ḃo líonṁar an luċt do ḃí ann díoḃ. Giḋeaḋ, do ċuirsiod Greugaiġ daoirse agus doċraide ṁór orra, eaḋon, a mbeiṫ ag toċailt na talṁan, ag tógḃáil úire, agus ag a hiomċar i mbolgaiḃ nó i sacaiḃ leaṫair re a gcur ar ċreagaiḃ cloċ, go beiṫ ’na húir ionṫorṫaiġ ḋi. Ġaḃ atuirse mór agus miosgais re Greugaiḃ iad tre san mbroid a raḃadar aca: agus leis sin ro coṁairliġeaḋ aca an doċraide sin d’fágḃáil. Gaḃaid cúig míle le ċéile ḋíoḃ iar gcinneaḋ ar an gcoṁairle sin dóiḃ, agus doġníd bárca do na bolgaiḃ, nó do na tiaċaiḃ leaṫair a mbídís ag tarraing na húire: nó is iad loingeas ríġ Greug do ġadsad aṁail adeir Cin Droma Sneaċta, go dtángadar ar a n-ais go hÉirinn an slioċt so Simeoin Ḃric mic Stairn i gcionn seaċt mbliaḋan ndeug ar dá ċéad d’éis Neiṁeaḋ do ġaḃáil Éireann.

Ag so na taoisiġ ḃádar orra an tan soin, eaḋon, Sláinġe, Ruġruiḋe, Gann, Geanann, agus Seanġann, eaḋon, cúig mic Deala, mic Lóiċ, mic Teaċta, mic Triobuait, mic Oṫoirb, mic Goistean, mic Oirṫeaċta, mic Simeoin, mic Argláin, mic Beoáin, mic Stairn, mic Neiṁeaḋ, mic Aġnamain, ⁊ c. A gcúigear ban sin, Fuad, Eudar, Anust, Cnuċa, agus Lioḃra, a n-anmanna: agus is dóiḃ do ráiḋeaḋ: —

Fuad, bean Ṡláinġe — ní cam liḃ —
Eadar, bean do Ġann go ngail,
Anust, bean Ṡeanġáin na sleaġ,
Cnuċa, fa bean Ġeanoinn ġloinn
Lioḃra bean Ruġruiḋe ar ród, ⁊ c.

Cúig míle líon an tslóiġ táinig leo; deiċ longa fiċead ar ċéad ar ṁíle, idir loing, báirc, curaċán, agus naoṁóig, áireaṁ a loingis, aṁail foillsiġid na rainn seanċusa so i n-ár ndiaiḋ: —

Deiċ longa fiċead ar ċéad,
Agus míle — noċa brég —
Is é líon táinig a n-oir,
Sláinġe maiṫ go n-a slóġaiḃ
Rob iomḋa Fir Bolg, gan bréig,
Ag toiġeaċt dóiḃ as an nGréig;
Maiṫ dream naċar malla amaċ,
Noċar ḃo cranda an coḃlaċ.
Dia ceudaoin do ċuadar siar,
Tar muir dtroimleaṫain dToirrian;
Reiṁios trí lá ar ḃliaḋain ḃáin,
Go riaċtadar go hEaspáin:
As sin dóiḃ go hÉirinn áin,
Seolaḋ iongar a hEaspáin:
Méte ann ó ċáċ gan a ċleiṫ,
Reiṁios trí dtráṫ for a deiċ.

Rannaid an cúigear taoiseaċ so Éire i gcúig rannaiḃ eadarro, aṁail adeir an rann so: —

Cúig taoisiġ i dtús an tsluaiġ,
Rannsad i gcúig Banḃa mbuain;
Geanann, Ruġruiḋe, réim glé,
Gann, Seanġann, agus Sláinġe.

Do ġaḃ Sláinġe (ó ráiḋtear Innḃear Sláinġe ag Loċgarman, sóisear na clainne) cúigeaḋ Laiġean ó Innḃear Colpṫa ag Droiċeadáṫa go Cumar-na-dtrí-n-uisge, agus míle líon a ṡluaiġ. Gaḃais Gann ó Ċumar-na-dtrí-n-uisge go Bealaċ Ċonglais, agus míle líon a ṡluaiġ. Gaḃais Seanġann ó Bealaċ Ċonglais go Luimneaċ, agus míle líon a ṡluaiġ. Gaḃais Geanann cúigeaḋ Ċonnaċt, ó Luimneaċ go Droḃaois, agus míle líon a ṡluaiġ. Gaḃais Ruġruiḋe cúigeaḋ Ulaḋ, eaḋon, ó Droḃaois go Droiċeadáṫa, agus míle líon a ṡluaiġ.

Is do na taoiseaċaiḃ seo go n-a ḃfoirniḃ gairṫear Fir Bolg, Fir Doṁnann, agus Gaileoin. Fir Bolg, iomorro, ó na bolgaiḃ leaṫair do ḃíoḋ aca ’san nGréig, ag iomċar úire d’á cur ar leacaiḃ loma go ndéandaois máġa míonscoṫaċa fó ḃláṫ ḋíoḃ. Fir Doṁnann ó na doiṁne do ṫoċlaidís i n-úir re n-a hiomċar d’Ḟearaiḃ Bolg. Gaileoin, tra, ó na gáiḃ ro hainmniġeaḋ iad; do ḃríġ gurab iad do ḃíoḋ a n-arm ag cosnaṁ ċáiċ an tan do ḃídís ag déanaṁ a ḃfeaḋma; agus ó na gáiḃ nó ó na sleaġaiḃ fá hairm ḋóiḃ ro hainmniġeaḋ iad.

Tuig, a léaġṫóir, gurab aon ġaḃáil [do rinne an cúigear mac sin Deala], agus gurab i n-aoin ṡeaċtṁain tángadar i n-Éirinn, [mar atá] Sláinġe Dia Saṫairn i n-Innḃear Sláinġe, Gann agus Seanġann an Ṁáirt iar sin i n-Iorrus Doṁnann, Geanann agus Ruġruiḋe an Aoine as a haiṫle, i dTráċt Ruġruiḋe. Ar Ṡláinġe go n-a ṁuinntir do beirṫear Gaileoin. Ar Ġann agus ar Ṡeanġann go n-a muinntir do beirṫear Fir Bolg; agus ar Ġeanann agus ar Ruġruiḋe do beirṫear Fir Doṁnann. Agus adeirid cuid do na seanċaḋaiḃ gurab i n-Innḃear Doṁnann (i n-iarṫuaiḋ re cúigeaḋ Ċonnaċt) tángadar an dias so i dtír go dtrian an tsluaiġ, agus gurab uaṫa gairṫear Innḃear Doṁnann: giḋeaḋ, gairṫear Fir Bolg go coitċeann díoḃ uile. Sé bliaḋna deug ar ḟiċid fad flaiṫeasa Ḟear mBolg ar Éirinn; agus níor ġaḃ neaċ d’ár’ gaireaḋ ainm áirdríġ i n-inis rómpa; gonaḋ d’á ḋearḃaḋ sin do rinneaḋ an rann so i n-ár ndiaiḋ: —

Sé bliaḋna dég is dá ḋeiċ,
Fir Bolg ós Banḃa d’éin-leiṫ,
Go toiġioċt Tuaṫa Dé do’n dream,
Gor ġaḃsad uile Éirinn.

An t-ochtú halt.

De ghabháil Fhear mBolg anseo.

Iar mbeith do shliocht Shimeoin Bhric [mhic Stairn mhic Neimhidh] sa nGréig, eadhon, Tráicia, amhail a dúramar, d’fhásadar gur líonmhar an lucht a bhí ann díobh. Cé ea, chuir Gréagaigh daoirse agus dochraide mhór orthu, eadhon, a mbeith ag tochailt na talún, ag tógáil úire, agus á hiompar i mbolga nó i saic leathair lena cur ar chreaga cloch, go beith ina húir inthorthaigh di. Ghabh atuirse mór agus mioscais le Gréagaigh iad tríd an mbroid a raibh acu: agus leis sin a comhairlíodh acu an dochraide sin a fhágáil. Gabhann cúig mhíle le chéile díobh iar gcinneadh ar an gcomhairle sin dóibh, agus déanann siad báirc de na boilg, nó de na tiachóga leathair a mbídís ag tarraingt na húire: nó is iad loingeas rí Gréige a ghoid siad amhail a deir Cín Droma Sneachta, gur thángadar ar a n-ais go hÉirinn an sliocht seo Shimeoin Bhric mhic Stairn i gceann seacht mbliana déag ar dhá chéad dá éis Neimheadh a ghabháil Éireann.

Ag seo na taoisigh a bhí orthu an tan sin, eadhon, Sláine, Rúraí, Gann, Geanann, agus Seanghann, eadhon, cúig mic Dheala, mhic Lóich, mhic Theachta, mhic Thriobuait, mhic Othoirb, mhic Ghoistean, mhic Oirtheachta, mhic Shimeoin, mhic Argláin, mhic Bheoáin, mhic Stairn, mhic Neimhidh, mhic Aghnamain, ⁊ c. A gcúigear ban sin, Fuad, Éadar, Anust, Cnucha, agus Liobhra, a n-ainmneacha: agus is dóibh a dúradh: —

Fuad, bean Shláine — ní cam libh —
Éadar, bean do Ghann go ngail,
Anust, bean Sheangháin na sleá,
Cnucha, ba bhean Gheanoinn ghloinn
Liobhra bean Rúraí ar ród, ⁊ c.

Cúig mhíle líon an tslua a tháinig leo; deich long fichead ar chéad ar mhíle, idir long, bárc, curachán, agus naomhóg, áireamh a loingis, amhail a fhoilsíonn na rainn seanchais seo inár ndiaidh: —

Deich long fichead ar chéad,
Agus míle — nach bréag —
Is é líon a tháinig anoir,
Sláine maith gona sluaite
B’iomaí Fir Bolg, gan bréag,
Ag teacht dóibh as an nGréig;
Maith dream nár malla amach,
Nár chranda an cabhlach.
Dé Céadaoin a chuadar siar,
Thar muir droimleathan Thoirian;
Reimhios trí lá ar bhliain bhán,
Go sroicheadar go hEaspáin:
As sin dóibh go hÉirinn áin,
Seoladh iongar as Spáinn:
Méte ann ó chách gan a chleith,
Reimhios trí thráth for a deich.

Roinneann an cúigear taoiseach seo Éire i gcúig roinn eatarthu, amhail a deir an rann seo: —

Cúig thaoiseach i dtús an tslua,
Roinneadar i gcúig Banbha buan;
Geanann, Rúraí, réim ghlé,
Gann, Seanghann, agus Sláine.

Ghabh Sláine (óna ndeirtear Inbhear Sláine ag Loch Garman, sóisear na clainne) cúige Laighean ó Inbhear Colpa ag Droichead Átha go Cumar na dTrí nUisge, agus míle líon a shlua. Ghabh Gann ó Chumar na dTrí nUisge go Bealach Conglais, agus míle líon a shlua. Ghabh Seanghann ó Bhealach Conglais go Luimneach, agus míle líon a shlua. Ghabh Geanann cúige Chonnacht, ó Luimneach go Drobhaois, agus míle líon a shlua. Ghabh Rúraí cúige Uladh, eadhon, ó Drobhaois go Droichead Átha, agus míle líon a shlua.

Is de na taoisigh seo gona bhfoirne a ghairtear Fir Bholg, Fir Dhomhnann, agus Gaileoin. Fir Bholg, iomorra, ó na boilg leathair a bhíodh acu sa nGréig, ag iompar úire á cur ar leaca loma go ndéanaidís má mínscothacha faoi bhláth díobh. Fir Dhomhnann ó na doimhne a thochlaídís in úir lena hiompar d’Fhir Bholg. Gaileoin, trá, ó na gathanna a ainmníodh iad; de bhrí gurbh iad a bhíodh a n-arm ag cosaint cách an tan a bhídís ag déanamh a bhfeidhme; agus ó na gathanna nó ó na sleánna ab airm dóibh a ainmníodh iad.

Tuig, a léitheoir, gur aon ghabháil [a rinne an cúigear mac sin Dheala], agus gur in aon seachtain a thángadar in Éirinn, [mar atá] Sláine Dé Sathairn in Inbhear Sláine, Gann agus Seanghann an Mháirt iar sin in Iorras Domhnann, Geanann agus Rúraí an Aoine as a aithle, i dTrácht Rúraí. Ar Shláine gona mhuintir a beirtear Gaileoin. Ar Ghann agus ar Sheanghann gona muintir a bheirtear Fir Bholg; agus ar Gheanann agus ar Rúraí a bheirtear Fir Dhomhnann. Agus a deir cuid de na seanchaithe gur in Inbhear Domhnann (in iarthuaisceart le cúige Chonnacht) a tháinig an dís seo i dtír go dtrian an tslua, agus gur uathu a ghairtear Inbhear Domhnann: cé ea, gairtear Fir Bholg go coiteann díobh uile. Sé bliana déag ar fhichid fad flaithis Fhear mBolg ar Éirinn; agus níor ghabh neach dár gaireadh ainm ardrí in inis rompu; gonadh á dhearbhú sin a rinneadh an rann seo inár ndiaidh: —

Sé bliana déag is dhá dheich,
Fir Bholg os Banbha d’aon leith,
Go teacht Tuatha Dé don dream,
Gur ghabh siad uile Éirinn.