Foras Feasa ar Éirinn

Ainliú Luiche | Taobh Le Taobh | Anótáil Inlíne

An dara halt.

Ag so síos gaċ roinn d’á ndéarnaḋ ar Éirinn.

An ċeud roinn: is é Parṫolón do roinn í ’na ceiṫre míriḃ, idir a ċeaṫrar mac, darḃ’ anmanna Er, Orba, Fearon, agus Feargna. Tug an ċéidṁír d’Er, mar atá, a ḃfuil ó Oileaċ Néid i dtuaisceart Ulaḋ go hÁṫcliaṫ Laiġean. Tug an dara mír do Orba, eaḋon, a ḃfuil ó Áṫcliaṫ go hoiléan Árda Neiṁeaḋ, d’á ngairṫear Oiléan mór an Ḃarraiġ. Tug an treas mír d’Ḟearon, ó’n Oiléan mór go hÁṫcliaṫ Meaḋruiḋe ag Gailliṁ. Tug an ceaṫraṁaḋ mír d’Ḟeargna, eaḋon, ó Ṁeaḋruiḋe go hOileaċ Néid.

An dara roinn: eaḋon, roinn Ċlainne Neiṁeaḋ. Triur taoiseaċ do ċlannaiḃ Neiṁeaḋ do roinn Éire eadorra i n-a trí míriḃ: — “Beoṫaċ, Simeon, agus Briotán a n-anmanna. Gaḃais Beoṫaċ ó Ṫóirinis go Ḃoinn. Gaḃais Simeon ó Ḃoinn go Bealaċ Ċonglais láiṁ re Corcaiġ. Gaḃais Briotán ó Bealaċ Ċonglais go Tóirinis i dtuaisceart Ċonnaċt.

An treas roinn ann so: eaḋon, roinn Fear mBolg. Cúig mic Deala, mic Loiċ, do rannsad Éire i n-a cúig míriḃ eadorra, agus is díoḃ sin gairṫear na cúig cúigiḋ: agus is í sin roinn is buaine do rinneaḋ ar Éirinn riaṁ, aṁail adéaram go grod d’á éis so. Tig Cambrens leis an roinn seo, ’san leaḃar ro scríoḃ do ṫuarasgḃáil na hÉireann mar a n-abair: – “I gcúig míriḃ, iomorro, beagnaċ coṁṫroma, (ar sé) do ronnaḋ an ċríoċ so i n-allód, mar atá, an dá Ṁúṁain, Tuaṫ-Ṁúṁa agus Deas-Ṁúṁa, Laiġin, Ulaiḋ, agus Connaċta.” Ag so na cúig taoisiġ d’Ḟearaiḃ Bolg do ġaḃ ceannas na gcúig gcúigeaḋ soin: Sláinġe, Seangann, Gann, Geanann, agus Ruġruiḋe. Do ġaḃ Sláinġe cúigeaḋ Laiġean, ó Ḋroiċead-áṫa go Cumar na dtrí n-uisge; gaḃais Gann cúigeaḋ Eaċaċ Aḃraḋruaiḋ, ó Ċumar na dtrí n-uisge go Bealaċ Ċonglais; gaḃais Seangann cúigeaḋ Ċonraoi mic Dáire, ó Ḃealaċ Ċonglais go Luimneaċ; gaḃais Geanann cúigeaḋ Ċonnaċt ó Luimneaċ go Droḃaois; gaḃais Ruġruiḋe cúigeaḋ Ulaḋ ó Ḋroḃaois go Droiċead-áṫa.

Má tá go n-abraid cuid do na seanċaḋaiḃ gurab roinn tréanaċ do ḃí ar Éirinn idir trí macaiḃ Ċearmada milḃeoil do Ṫuaṫaiḃ Dé Danann, ní ṁeasaim gur ronnadar Éire eadorra, aċt is í mo ċeudfaiḋ gurab sealaiḋeaċt flaiṫis gaċ ré mbliaḋain do ḃí eadorra, do réir mar aduḃramar ṫuas ag a ḟoillsiuġaḋ créad as a dtugṫar Éire ar an gcríċ seo níḋ-sa-ṁionca ioná Fóḋla nó Banḃa.

An ceaṫraṁaḋ roinn: eaḋon, roinn Ċlainne Míleaḋ. Is í ceudfaiḋ droinge re seanċus gurab aṁlaiḋ dó ronnaḋ Éire idir Éiḃear agus Éireaṁón: — a ḃfuil ó Áṫcliaṫ agus ó Ġailliṁ buḋ ḋeas, agus Eisgir riaḋa do ṫeorainn eadorra, ag Éiḃear; agus a ḃfuil as sin buḋ ṫuaiḋ, ag Eireaṁón. Giḋeaḋ, ní hí so roinn do rónaḋ eadorra, aṁail ċruṫóċam ’na ḋiaiḋ seo; aċt is aṁlaiḋ do rannsad Éire: — dá ċúigeaḋ Ṁúṁan ag Éiḃear; cúigeaḋ Ċonnaċt agus cúigeaḋ Laiġean ag Eireaṁón; agus cúigeaḋ Ulaḋ ag Eiḃear mac Ir, eaḋon, mac a ndearḃráṫar: agus drong do na huaisliḃ táinig leó, i ḃfoċair gaċ aoin díoḃ i n-a roinn féin do’n ċríċ.

An cúigeaḋ roinn: eaḋon, roinn Ċearmna agus Ṡoḃairce. Do roinn, iomorro, Cearmna agus Soḃairce Éire i ndá leiṫ eadorra, eaḋon, ó Innḃear Ċolpṫa ag Droiċead-áṫa go Luimneaċ Múṁan, agus an leaṫ buḋ ṫuaiṫ ag Soḃairce, agus do rinne dún ar a leiṫ féin, eaḋon, Dún Soḃairce. Gaḃais Cearmna an leaṫ buḋ ḋeas, agus do rinne dún láiṁ re fairrge ṫeas, eaḋon, Dún Cearmna, ris a ráiḋtear Dún mic Pádraic, i gcríċ Cúirseaċ i ndiu.

An seiseaḋ roinn: eaḋon, roinn Ugaine ṁóir. Rannais Ugaine mór Éire i gcúig rannaiḃ fiċead, idir an gcúigear ar ḟiċid do ċlainn do ḃí aige, aṁail ċuirfeam síos i san Réim ríoġruiḋe.

An seaċtṁaḋ roinn: eaḋon, roinn Ċuinn Ċéadċaṫaiġ agus Móġa Nuaḋat. Do roinn Conn agus Móġ Nuaḋat Éire leaṫaċ eadorra, mar atá, a ḃfuil ó Ġailliṁ agus ó Áṫcliaṫ buḋ ṫuaiḋ, agus Eisgir riaḋa do ṫeorainn eadorra, ag Conn; agus is de sin táinig Leaṫ Ċuinn do ṫaḃairt ar an taoiḃ buḋ ṫuaiḋ; agus Leaṫ Ṁóġa ag Móġ Nuaḋat; agus is de sin tugaḋ Leaṫ Ṁóġa ar an leiṫ buḋ ḋeas.

Tar ċeann, ċeana, gur ċuireas na seaċt ranna so do rónaḋ ar Éirinn síos i n-eagar, do réir uird na ngaḃáltas agus na n-aimsear, fillfead ar an ngnáṫ-roinn atá ar Éirinn ó aimsir Fear mBolg i leiṫ, ó’s í is mó atá ar bun do ṡíor, eaḋon, cúig cúigiḋ do ḋéanaṁ ḋi aṁail aduḃramar. Agus is ann ḃíoḋ coṁroinn na gcúig gcúigeaḋ so, ag liag atá i n-Uisneaċ, go dtáinig Tuaṫal Teaċtṁar i ḃflaiṫeas, agus gur ḃean mír do gaċ cúigeaḋ mar ḟearann buird do gaċ áirdriġ d’á mbiaḋ i n-Éirinn; gurab díoḃ sin do rinneaḋ an Ṁíḋe, amail foillseoċam i ḃflaiṫeas Ṫuaṫail.

An dara halt.

Ag seo síos gach roinnt dá ndearnadh ar Éirinn.

An chéad roinnt: is é Parthalán a roinn í ina ceithre mhír, idir a cheathrar mac, darbh ainmneacha Er, Orba, Fearón, agus Feargna. Thug an chéad mhír d’Er, mar atá, a bhfuil ó Oileach Néid i dtuaisceart Uladh go hÁth Cliath Laighean. Thug an dara mír d’Orba, eadhon, a bhfuil ó Áth Cliath go hoileán Arda Neimhidh, dá ngairtear Oileán Mór an Bharraigh. Thug an treas mír d’Fhearón, ón Oileán Mór go hÁth Cliath Mheáraí ag Gaillimh. Thug an ceathrú mír d’Fheargna, eadhon, ó Mheáraí go hOileach Néid.

An dara roinnt: eadhon, roinnt Chlainne Neimhidh. Triúr taoiseach de chlanna Neimhidh a roinn Éire eatarthu ina trí mhír: — “Beothach, Simeon, agus Briotán a n-ainmneacha. Ghabh Beothach ó Thóirinis go Bóinn. Ghabh Simeon ó Bhóinn go Bealach Conglais láimh le Corcaigh. Ghabh Briotán ó Bhealach Conglais go Tóirinis i dtuaisceart Chonnacht.

An treas roinnt anseo: eadhon, roinnt Fhear mBolg. Cúig mic Dheala, mhic Lóich, a roinneadar Éire ina cúig mhír eatarthu, agus is díobh sin a ghairtear na cúig chúige: agus is í sin roinnt is buaine a rinneadh ar Éirinn riamh, amhail a déarfaimid go grod dá éis seo. Tagann Cambrens leis an roinnt seo, sa leabhar a scríobh de thuarascáil na hÉireann mar a n-abair: – “I gcúig mhír, iomorra, beagnach cothroma, (ar sé) roinneadh an chríoch seo anallód, mar atá, an dá Mhumhain, Tuamhumha agus Deasmhumha, Laighin, Ulaidh, agus Connachta.” Ag seo na cúig thaoiseach d’Fhir Bolg a ghabh ceannas na gcúig gcúige sin: Sláine, Seangann, Gann, Geanann, agus Rúraí. Ghabh Sláine cúige Laighean, ó Dhroichead Átha go Cumar na dTrí nUisce; ghabh Gann cúige Eachach Abhradhrua, ó Chumar na dTrí nUisce go Bealach Conglais; ghabh Seangann cúige Chonraoi mhic Dháire, ó Bhealach Conglais go Luimneach; ghabh Geanann cúige Chonnacht ó Luimneach go Drobhaois; ghabh Rúraí cúige Uladh ó Dhrobhaois go Droichead Átha.

Má tá go ndeir cuid de na seanchaithe gur roinnt thréan a bhí ar Éirinn idir trí mhac Chearmada Milbhéil de Thuatha Dé Danann, ní mheasaim gur roinneadar Éire eatarthu, ach is í mo chéadfa gur sealaíocht flaithis gach re bliain a bhí eatarthu, de réir mar a dúramar thuas á fhoilsiú céard as a dtugtar Éire ar an gcríoch seo níos minice ná Fódla nó Banbha.

An ceathrú roinnt: eadhon, roinnt Chlainne Mhíle. Is í céadfa droinge le seanchas gurb amhlaidh a roinneadh Éire idir Éibhear agus Éireamhón: — a bhfuil ó Áth Cliath agus ó Ghaillimh ó dheas, agus Eiscir Riada de theorainn eatarthu, ag Éibhear; agus a bhfuil as sin ó thuaidh, ag Éireamhón. Cé ea, ní hí seo roinnt a rinneadh eatarthu, amhail a chruthóimid ina dhiaidh seo; ach is amhlaidh a roinneadar Éire: — dhá chúige Mhumhan ag Éibhear; cúige Chonnacht agus cúige Laighean ag Éireamhón; agus cúige Uladh ag Éibhear mac Ír, eadhon, mac a ndearthár: agus drong de na huaisle a tháinig leo, i bhfochair gach aon díobh ina roinn féin den chríoch.

An cúigiú roinnt: eadhon, roinnt Chearmna agus Shobhairce. Roinn, iomorra, Cearmna agus Sobhairce Éire in dhá leith eatarthu, eadhon, ó Inbhear Colpa ag Droichead Átha go Luimneach Mumhan, agus an leath ó thuaidh ag Sobhairce, agus rinne dún ar a leith féin, eadhon, Dún Sobhairce. Ghabh Cearmna an leath ó dheas, agus rinne dún láimh le farraige theas, eadhon, Dún Cearmna, lena ndeirtear Dún mic Phádraig, i gcrích Chúirseach inniu.

An séú roinnt: eadhon, roinnt Ughaine mhóir. Roinn Ughaine mór Éire i gcúig roinn fichead, idir an gcúigear ar fhichid de chlann a bhí aige, amhail a chuirfimid síos sa Réim ríora.

An seachtú roinnt: eadhon, roinnt Choinn Chéadchathaigh agus Mogha Nuadhat. Roinn Conn agus Mogh Nuadhat Éire leathach eatarthu, mar atá, a bhfuil ó Ghaillimh agus ó Áth Cliath ó thuaidh, agus Eiscir Riada de theorainn eatarthu, ag Conn; agus is de sin a tháinig Leath Choinn a thabhairt ar an taobh ó thuaidh; agus Leath Mhogha ag Mogh Nuadhat; agus is de sin a tugadh Leath Mhogha ar an leath ó dheas.

Thar cheann, cheana, gur chuir mé na seacht roinnt seo a rinneadh ar Éirinn síos in eagar, de réir ord na ngabháltas agus na n-aimsirí, fillfidh mé ar an ngnáthroinnt atá ar Éirinn ó aimsir Fhear mBolg i leith, ós í is mó atá ar bun de shíor, eadhon, cúig chúige a dhéanamh di amhail a dúramar. Agus is ann a bhíodh comhroinnt na gcúig gcúige seo, ag lia atá in Uisneach, gur tháinig Tuathal Teachtmhar i bhflaitheas, agus gur bhain mír de gach cúige mar fhearann boird do gach ardrí dá mbeadh in Éirinn; gur díobh sin a rinneadh an Mhí, amhail a fhoilseoimid i bhflaitheas Thuathail.