Foras Feasa ar Éirinn

Ainliú Luiche | Taobh Le Taobh | Anótáil Inlíne

An dara halt deug.

Do ríoġaiḃ Tuaiṫe Dé Danann ann so, agus d’ḟad a ḃflaiṫis ar Éirinn.

Do ġaḃ Nuaḋa Airgeadláṁ mac Euċtaig, mic Eadarláiṁ, mic Ordan, mic Allaoi, mic Tait, mic Taḃairn, mic Euna, mic Iobáṫ, mic Beoṫaiġ, mic Iarḃuineoil Ḟáiḋ, mic Neiṁeaḋ, ríoġaċt Éireann trioċa bliaḋan, gur ṫuit i gcaṫ Ṁaiġe Tuireaḋ ṫuaiḋ.

Do ġaḃ Breas mac Ealaṫan, mic Néid, mic Iondaoi, mic Allaoi, mic Tait, an ríġe seaċt mbliaḋna.

Do ġaḃ Lúġ Láṁfada mac Céin, mic Dianceċt, mic Easairg ḃric, mic Néid, mic Iondaoi, mic Allaoi, ríoġaċt Éireann ceaṫraċa bliaḋan. Is é an Lúġ so d’orduiġ Aonaċ Taillteann ó ṫús, mar ċuiṁniuġaḋ bliaḋna ar Ṫailltinn inġin Maḋmóir, eaḋon, rí Easpáine, fá bean d’Eoċaiḋ mac Eirc, rí déiḋeanaċ Ḟear mBolg, agus fá bean iar sin d’Eoċaiḋ garḃ mac Duaiċ doill, taoiseaċ do Ṫuaṫaiḃ Dé Danann. Is leis an mnaoi seo do hoileaḋ, agus do leasuiġeaḋ Lúġ Láṁfada go beiṫ ionairm dó; agus is mar ċuiṁniuġaḋ onóra uirre-se d’orduiġ Lúġ cluiṫeaḋa Aonaiġ Taillteann, cóigḋís ré Lúġnasaḋ, agus cóigḋís d’á héis, i gcosṁaileaċt an ċluiṫe d’á ngairṫí ‘Olimpiades’; agus is ó’n gcuiṁne sin doġníoḋ Lúġ, gairṫear Lúġnasaḋ do’n ċeud lá do ċalluin ‘August,’ eaḋon, násaḋ nó cuiṁniuġaḋ Lúġa, [ar a ḃfuil Féil Geiḃeann Ṗeadair indiu: agus do ṫuit le Mac Coill i gCaondruim.]

Do ġaḃ an Daġḋa Mór mac Ealaṫa, mic Dealḃaoiṫ, mic Néid ríoġaċt Éireann deiċ mbliaḋna ar ṫrí ḟiċid, [agus do éag ’san Ḃruġ do ġáiḃ cró an urċair do ṫeilg Ceiṫlionn air i gcaṫ Ṁaiġe Tuireaḋ. Eoċaiḋ Ollaṫar ainm díleas an Daġḋa].

Do ġaḃ Dealḃaoṫ mac Oġma Griain Éigis, mic Ealaṫan, mic Dealḃaoiṫ, mic Néid an ríġe deiċ mbliaḋna, gur ṫuit le Fiaċaiḋ mac Dealḃaoiṫ.

Do ġaḃ Fiaċaiḋ mac Dealḃaoiṫ, mic Ealaṫan an ríġe deiċ mbliaḋna, gur ṫuit le hEoġan i n-Árd mBric.

Do ġaḃsad trí mic Ċearmada Milḃeoil mic an Daġḋa, eaḋon, Mac Cuill, Mac Céċt, agus Mac Gréine a n-anmanna, ríoġaċt Eireann trioċa mbliaḋan; agus adeirid drong re seanċus gurab roinn tréanaċ do rónsad ar Éirinn, aṁail adeirṫear i san rann so: —

Giḋ Éire iolar míle,
Rannaid an tír a dtreiḋe;
Airiġ uill na n-eċt n-uaille,
Mac Cuill, Mac Céċt, Mac Gréine.

Giḋeaḋ, ní roinn tréanaċ do ḃí eadorra, aċt sealuiḋeaċt flaiṫis, eaḋon, gaċ re mbliaḋan ag gaċ aon díoḃ ar uainiḃ, aṁail aduḃramar ṫuas i n-anmannaiḃ na críċe seo, [agus is i gcaṫ Ṫaillteann do ṫuiteadar a dtriar]. Is uime do gaireaḋ na hanmanna so do’n triar ríoġ soin, do ḃríġ gurab Coll, Céċt, agus Grian fá déé adarṫa ḋóiḃ. Coll, iomorro, fá dia do Ṁac Cuill, agus Eaṫúr a ainm díleas, agus Banḃa a ḃean. Mac Céċt, tra, céċt a ḋia, Teaṫúr a ainm, agus Fóḋla a ḃean. Mac Gréine, iaraṁ, Grian a ḋia, Ceaṫúr a ainm, agus Éire a ḃean.

Oirbsean ainm díleas Ṁanannáin: is uaiḋ ráiḋtear Loċ n-Oirbsean. Óir an tan do toċlaḋ a ḟeart, is ann do ṁoiḋ an loċ fó ṫír. Is d’ḟoillsiuġaḋ an neiṫ seo, do rinneaḋ na roinn seo síos: —

Eaṫúr árd fo fuair mioḋ, garg an fear,
Coll a ḋia, ua an Daġḋa ’nar duḃ, Banḃa a ḃean;
Teaṫur teann, trén a ṫroid, gér a ġreiṫ,
Fóḋla a ḃean mór-n-éċt ro druiḋ, Céaċt ro ċreid;
Ceaṫúr caoṁ, caoṁ a lí, fá saor é;
Éire a ḃean, bean ḟial í, Grian a ḋé.
Manannán mac Lir ó’n loċ, ro sír sreaṫ,
Oirbsean a ainm, iar gcéd gcloṫ ég adbaṫ.

Do réir Saltraċ Ċaisil, is trí bliaḋna teasta do ḋá ċéd, fad flaiṫis Tuaiṫe Dé Danann ar Éirinn. Tig an rann so leis fin: —

Seaċt mbliaḋna nóċad is céd —
An t-aireaṁ sin noċa brég,
Do Ṫuaiṫ Dé Danann go ngus
Ar Éirinn i n-árdḟlaiṫeas.

An dara halt déag.

De ríthe Tuaithe Dé Danann anseo, agus d’fhad a bhflaithis ar Éirinn.

Ghabh Nuadha Airgeadlámh mac Éachtaigh, mhic Eadarláimh, mhic Ordan, mhic Allaoi, mhic Thait, mhic Thabhairn, mhic Enna, mhic Iobáth, mhic Bheothaigh, mhic Iarbhuineoil Fháidh, mhic Neimhidh, ríocht Éireann tríocha bliain, gur thit i gcath Mhaighe Tuireadh thuaidh.

Ghabh Breas mac Ealathan, mhic Néid, mhic Iondaoi, mhic Allaoi, mhic Thait, an rí seacht mbliana.

Ghabh Lú Lámhfada mac Chéin, mhic Dhianchéacht, mhic Easairg bhric, mhic Néid, mhic Iondaoi, mhic Allaoi, ríocht Éireann ceathracha bliain. Is é an Lú seo a d’ordaigh Aonach Tailteann ó thús, mar chuimhneamh bliana ar Thailtinn iníon Mhadhmóir, eadhon, rí Spáinne, ba bhean d’Eochaidh mac Eirc, rí déanach Fhear mBolg, agus ba bhean iar sin d’Eochaidh garbh mac Dhuaich dhaill, taoiseach de Thuatha Dé Danann. Is leis an mbean seo a oileadh, agus a leasaíodh Lú Lámhfada go beith inairm dó; agus is mar chuimhneamh onóra uirthise a d’ordaigh Lú cluichí Aonach Tailteann, coicís roimh Lúnasa, agus coicís dá héis, i gcosúlacht an chluiche dá ngairtí ‘Olimpiades’; agus is ón gcuimhne sin a dhéanadh Lú, a ghairtear Lúnasa den chéad lá de chaileann ‘August,’ eadhon, násadh nó cuimhneamh Lú, [ar a bhfuil Féile Ghéibheann Pheadair inniu: agus a thit le Mac Coill i gCaondroim.]

Ghabh an Daghdha Mór mac Ealatha, mhic Dhealbhaoith, mhic Néid ríocht Éireann deich mbliana ar thrí fichid, [agus d’éag sa Bhrugh de ghathanna cró an urchair a theilg Ceithleann air i gcath Mhaighe Tuireadh. Eochaidh Ollathar ainm dílis an Daghdha].

Ghabh Dealbhaoth mac Oghma Grian Éigis, mhic Ealathan, mhic Dhealbhaoith, mhic Néid an rí deich mbliana, gur thit le Fiacha mac Dhealbhaoith.

Ghabh Fiacha mac Dealbhaoith, mhic Ealathan an rí deich mbliana, gur thit le hEoghan in Ard mBric.

Ghabh trí mhac Chearmada Milbhéil mhic an Daghdha, eadhon, Mac Coill, Mac Céacht, agus Mac Gréine a n-ainmneacha, ríocht Éireann tríocha bliain; agus deir drong le seanchas gur roinnt thrianach a rinne siad ar Éirinn, amhail a deirtear sa rann seo: —

Cé Éire iolar míle,
Roinneann siad an tír a dtrí;
Airigh oll na n-éacht oille,
Mac Coill, Mac Céacht, Mac Gréine.

Cé ea, ní roinnt thrianach a bhí eatarthu, ach sealaíocht flaithis, eadhon, gach re bliain ag gach aon díobh ar uainibh, amhail a dúramar thuas in ainmneacha na críche seo, [agus is i gcath Thailteann a thiteadar a dtriúr]. Is uime a gaireadh na hainmneacha seo don triúr rí sin, de bhrí gur Coll, Céacht, agus Grian ba dhéithe adhartha dóibh. Coll, iomorra, ba dhia do Mhac Coill, agus Eathúr a ainm dílis, agus Banbha a bhean. Mac Céacht, trá, Céacht a dhia, Teathúr a ainm, agus Fódla a bhean. Mac Gréine, iaramh, Grian a dhia, Ceathúr a ainm, agus Éire a bhean.

Oirbsean ainm dílis Mhanannáin: is uaidh a deirtear Loch nOirbsean. Óir an tan a tochlaíodh a fheart, is ann a mhaidhm an loch faoi thír. Agus d’fhoilsiú an ní seo, rinneadh na rainn seo síos: —

Eathúr ard a fuair miodh, garg an fear,
Coll a dhia, ó an Daghdha nár dubh, Banbha a bhean;
Teathúr teann, tréan a throid, géar a ghreith,
Fódla a bhean mór an éacht a druidh, Céacht a chreid;
Ceathúr caomh, caomh a lí, ba shaor é;
Éire a bhean, bean fhial í, Grian a dhé.
Manannán mac Lir ón loch, a shir sraith,
Oirbsean a ainm, iar gcéad cloth éag adbath.

De réir Saltrach Chaisil, is trí bliana teastaithe de dhá chéad, fad flaithis Tuaithe Dé Danann ar Éirinn. Tagann an rann seo leis sin: —

Seacht mbliana nócha is céad —
An t-áireamh sin nach bréag,
Do Thuath Dé Danann go ngus
Ar Éirinn in ardfhlaitheas.