Foras Feasa ar Éirinn

Ainliú Luiche | Taobh Le Taobh | Anótáil Inlíne

An treas alt deug.

Do ḃunaḋas Ċlainne Míleaḋ, d’á n-imṫeaċtaiḃ, agus d’á ndálaiḃ, d’á ngeinealaiġ, agus do gaċ toisg d’á dtárla ḋóiḃ ó Ḟéinius Farsaiḋ anuas go gaḃáil Éireann dóiḃ, ann so síos.

Ionnus, iomorro, go dtiocfaḋ linn bunaḋas ciniḋ Scoit do lorgaireaċt go préiṁ, eaḋon, go Iafeṫ: an dias mac is oirrḋearca do ḃí ag Iafeṫ, mar atá, Gomer agus Magóg. Cuiriḋ Maoise i san deaċṁaḋ caibidil do Ġenesis, mar a ndéin craoḃsgaoileaḋ ar ṡlioċt Iafeṫ, eaḋon, go raḃadar trí mic ag Gomer, mar atá, Ascenez, Riṗat agus Togorma: giḋeaḋ, ní ainmniġeann go cinnte clann Ṁagóg do réir a n-anmann. Ṫairis sin, do ḃríġ gurab ar ṡeanċaḋaiḃ ciniḋ Scoit atá d’ḟiaċaiḃ craoḃsgaoileaḋ cinnte na n-uasal do ġein ó Ṁagóg do leanṁain, agus go háiriṫe sleaċta Féiniusa Farsaiḋ, cuirfeam síos ann so craoḃsgaoileaḋ sleaċta Ṁagóg, do réir an Leaḃair Gaḃála d’á ngairṫear Cin Droma Sneaċta, agus sul táinig Pádraic i n-Éirinn do ḃí an t-úġdar soin ann. Is eaḋ adeir, go raḃadar triar mac ag Magóg, mar atá, Báaṫ, Iobáṫ agus Fáṫaċta. Ó Ḃáaṫ táinig Féinius Farsaiḋ, sinnsear sleaċta Ġaeḋil: ó Iobáṫ tángadar Amazones, Bactriani agus Parti: ó Ḟáṫaċta táinig Parṫolón [do ċéad ġaḃ Éirinn iar ndílinn], agus Neiṁeaḋ mac Agnomain, agus, d’á réir sin, Fir Bolg agus Tuaṫa Dé Danann [aṁail aduḃramar ṫuas i sna gaḃálaib]. Is ar ṡlioċt an Ḟáṫaċta so táinig Attila mór, do ċuir Pannonia fa n-a smaċt, agus baoi cian d’aimsir ag coiṁmeasgaḋ flaiṫis na Róṁa, do scrios agus do ḋíbir Aquileia, agus tug iomad ruaṫar fó’n nGearmáin. Is ó’n Scitia fós, do ṡlioċt Ṁagóg do réir a mbunaḋasa, Zeliorbes, rí na ‘Hunnorum’ do ḃí i gcogaḋ ar Iustinian Impir. Is ó’n Scitia, tra, tángadar Longobardi, Hungari agus Goti uile. Is ó’n Scitia, mar an gceudna, Dauni ó raiḋtear Daunia ’san Iotáile, agus is é ainm na tíre sin indiu, Apulia. Is ó’n Scitia fós tángadar na Túrcaiġ. Cá dtáim ris? adeir Bucananus, lorgaire seandaċta craoḃsgaoiliḋ an doṁain ar aiṫris Epiṗanius gur ġaḃadar luċt na Scitia árdḟlaiṫeas go grod i ndiaiḋ dílinne, agus go raiḃe a ḃflaiṫeas ar marṫain go hanḟlaiṫeas na Babilóine. Adeirid na húġdair ceudna gurab ó’n Scitia doġeiḃdís na críoċa eile reaċta agus dliġṫe agus orduiġṫe, agus fós gurab iad céid ċineaḋ do ṫionsgain ḃeiṫ onóraċ d’éis dílinne iad. Adeir Ioannes Boemus ’san naoṁaḋ caibidil do’n dara leaḃar ro scríoḃ do ḃeusaiḃ an uile ċiniḋ, ná’r’ clóḋ luċt na Scitia le hárdḟlaiṫeas ar bioṫ. Adeir Ioseṗus gurab Magógai ġairid na Greugaiġ do luċt na Scitia. Adeir Ioannes Nauclerus go dtángadar daoine ar ṡlioċt na Scitia lé’ ndéarnaḋ gníoṁa róṁóra. Bíoḋ a ḟiaḋnaise sin ar Herodotus, ’san gceaṫraṁaḋ leaḃar, mar a n-abair gur ḋíbreadar luċt na Scitia Darius rí na Persia as an Scitia go maslaiġṫeaċ. Bíoḋ, mar an gceudna, a ḟiaḋnaise ar Iustin i n-a stáir, mar a noċtann d’árraċtas na ngníoṁ do rónsad luċt na Scitia; ag so briaṫra an úġdair seo: – “Do ḃádar, ar sé, do ġnáṫ luċt na Scitia gan cúṁaċt coigcríoċ do ḃuain riu, ná do ḃreiṫ a mbuaḋ: do ḋíbirsiod go maslaiġṫeaċ Darius rí na Persia as an Scitia; do ṁarḃsad Círus go líon a ṡluaiġ; do léirscriosaḋ leó Zopiron taoiseaċ sluaiġ Alexander Ṁóir go n-a ṡluaġ; do ċualadar neart na Róṁánaċ, agus níor ṁoṫuiġ siad riaṁ é.” As na briaṫraiḃ seo is iontuigṫe gurab mór an ċalmaċt agus an ċróḋaċt do ḃí i ḃfoirinn na Scitia go haimsir an úġdair seo.

Adeir Policronicon i san seaċtṁaḋ caibidil deug ar ḟiċid do’n ċéid leaḃar gurab ó’n ḃfocal so ‘Scitia’ gairṫear Scoit do ṡlioċt Ġaeḋil Ġlais, agus go ḃfios dam ní córa Gaill do ṫaḃairt ar an droing atá ag áitiuġaḋ i n-Éirinn anois, d’á ngairṫear Gaill, [ó Ġallia], eaḋon, ó’n ḃFrainc do réir a mbunaḋasa, ioná Scoit do ṫaḃairt ar Ġaeḋealaiḃ ó Scitia ó’ dtángadar féin do réir a mbunaḋasa: agus is uime sin gairṫear Greugaiġ Sciti do ṡlioċt Fáṫaċta mic Magóg do ġaḃ flaiṫeas i nGotia, i dTracia agus i n-Aċaia, [mar atá Parṫolón mac Searra go n-a ṫreaḃaiḃ], Neiṁeaḋ, mac Agnomain, ó’ ráiḋtear Clanna Neiṁeaḋ, Fir Bolg, agus Tuaṫa Dé Danann, do ḃríġ gurab ó’n Scitia do réir a mbunaḋasa iad uile: agus measaim gurab uime gairṫear Scoit go cinnte do ṡlioċt Ġaeḋil mic Niuil mic Féiniusa Farsaiḋ d’á ráinig árdḟlaiṫeas na Scitia, agus d’á ṡlioċt ’na ḋiaiḋ, agus gurab é Niul mac tánaise Féiniusa, agus naċ fuair coṁroinn críċe ar bioṫ, aṁail fuaradar coṁmbráiṫre Féiniusa críoċa as ar’ hainmniġeaḋ iad féin agus a slioċt. Uime sin d’orduiġ Niul d’á ṡlioċt, iad féin d’ainmniuġaḋ as an Scitia, agus Scoit do ṫaḃairt [d’ainm] orra do ṡior, do ḃriġ naċ raiḃe fearann ar biṫ ’na ṡeilḃ; agus ná’r ḟágaiḃ a aṫair aċt soċar na n-ealaḋan agus na n-ilḃeurla mar inṁe aige, iar ḃfágḃáil ríoġaċta na Scitia gan roinn ag Neanual, an mac fá sine ioná Niul.

An treas alt déag.

De bhunús Chlainne Míle, dá n-imeachtaí, agus dá ndálaí, dá nginealaigh, agus do gach toisc dá tharla dóibh ó Fhéinius Farsaidh anuas go gabháil Éireann dóibh, anseo síos.

Ionas, iomorra, go dtiocfadh linn bunús chine Scoit a lorg go fréamh, eadhon, go hIáfat: an dís mhac is oirirce a bhí ag Iáfat, mar atá, Gómar agus Mágóg. Cuireann Maois sa deichiú caibidil de Ghenesis, mar a ndéanann craobhscaoileadh ar shliocht Iáfat, eadhon, go raibh trí mhac ag Gómar, mar atá, Ascenez, Riphat agus Togorma: cé ea, ní ainmníonn go cinnte clann Mhágóg de réir a n-anamacha. Thairis sin, de bhrí gur ar sheanchaithe chine Scoit atá d’fhiacha craobhscaoileadh cinnte na n-uasal a ghin ó Mhágóg a leanúint, agus go háirithe sleachta Féiniusa Farsaidh, cuirfimid síos anseo craobhscaoileadh sleachta Mhágóg, de réir an Leabhair Gabhála dá ngairtear Cín Dhroma Sneachta, agus sular tháinig Pádraig in Éirinn bhí an t-údar sin ann. Is ea a deir, go raibh triúr mac ag Mágóg, mar atá, Báath, Iobáth agus Fáthachta. Ó Bháath tháinig Féinius Farsaidh, sinsear sleachta Ghaeil: ó Iobáth tháinig Amazones, Bactriani agus Parti: ó Fháthachta tháinig Parthalán [a chéadghabh Éirinn iar ndíle], agus Neimheadh mac Agnomain, agus, dá réir sin, Fir Bholg agus Tuatha Dé Danann [amhail a dúramar thuas sna gabhálacha]. Is ar shliocht an Fháthachta seo a tháinig Attila Mór, a chuir Pannonia faoina smacht, agus bhí cian d’aimsir ag cóimheascadh fhlaitheas na Róimhe, a scrios agus a dhíbir Aquileia, agus a thug iomad ruathar faoin nGearmáin. Is ón Scitia fós, de shliocht Mhágóg de réir a mbunúis, Zeliorbes, rí na ‘Hunnorum’ a bhí i gcogadh ar Iustinian Impire. Is ón Scitia, trá, a tháinig Longobardi, Hungari agus Goti uile. Is ón Scitia, mar an gcéanna, Dauni óna deirtear Daunia san Iodáil, agus is é ainm na tíre sin inniu, Apulia. Is ón Scitia fós a tháinig na Turcaigh. Cá bhfuilim leis? a deir Bucananus, lorgaire seandachta craobhscaoileadh an domhain ar aithris Epiphanius gur ghabh lucht na Scitia ardfhlaitheas go grod i ndiaidh díleann, agus go raibh a bhflaitheas ar marthain go hanlathas na Bablóine. Deir na húdair céanna gur ón Scitia a d’fhaigheadh na críocha eile reachtanna agus dlíthe agus orduithe, agus fós gurbh iad an chéad chine a thionscain a bheith onórach tar éis díleann iad. Deir Ioannes Boemus sa naoú caibidil den dara leabhar a scríobh de bhéasa an uile chine, nár cloíodh lucht na Scitia le hardfhlaitheas ar bith. Deir Iosephus gur Magógai ghairid na Gréagaigh de lucht na Scitia. Deir Ioannes Nauclerus gur tháinig daoine ar shliocht na Scitia lena ndearnadh gníomhartha rómhóra. Bíodh a fhianaise sin ar Herodotus, sa gceathrú leabhar, mar a n-abair gur dhíbir lucht na Scitia Dáirias rí na Peirse as an Scitia go maslach. Bíodh, mar an gcéanna, a fhianaise ar Iustin ina stair, mar a nochtann d’arrachtas na ngníomhartha a rinne lucht na Scitia; ag seo briathra an údair seo: – “Bhíodar, ar sé, de ghnáth lucht na Scitia gan cumhacht coigríoch a bhaint leo, ná do bhreith a mbua: dhíbríodar go maslach Dáirias rí na Peirse as an Scitia; mharaíodar Cíoras go líon a shlua; léirscriosadh leo Zopiron taoiseach shlua Alastair Mhóir gona shlua; chualadar neart na Rómhánach, agus níor mhothaigh siad riamh é.” As na briathra seo is intuigthe gur mhór an chalmacht agus an chrógacht a bhí i bhfoireann na Scitia go haimsir an údair seo.

Deir Policronicon sa seachtú caibidil déag ar fhichid den chéad leabhar gur ón bhfocal seo ‘Scitia’ a ghairtear Scoit de shliocht Ghaeil Ghlais, agus go bhfios dom ní córa Gaill a thabhairt ar an drong atá ag áitiú in Éirinn anois, dá ngairtear Gaill, [ó Ghallia], eadhon, ón bhFrainc de réir a mbunúis, ná Scoit a thabhairt ar Ghaeil ó Scitia ónar thángadar féin de réir a mbunúis: agus is uime sin a ghairtear Gréagaigh Sciti de shliocht Fháthachta mhic Mhágóg a ghabh flaitheas i nGotia, i dTráicia agus san Acháia, [mar atá Parthalán mac Shearra gona threibheanna], Neimheadh, mac Agnomain, óna ndeirtear Clanna Neimhidh, Fir Bholg, agus Tuatha Dé Danann, de bhrí gur ón Scitia de réir a mbunúis iad uile: agus measaim gur uime a ghairtear Scoit go cinnte de shliocht Ghaeil mhic Niúil mhic Féiniusa Farsaidh dár ráinigh ardfhlaitheas na Scitia, agus dá shliocht ina dhiaidh, agus gurbh é Niúl mac tánaiste Fhéiniusa, agus nach bhfuair comhroinn críche ar bith, amhail a fuaireadar comhbhráithre Fhéiniusa críocha as ar ainmníodh iad féin agus a sliocht. Uime sin d’ordaigh Niúl dá shliocht, iad féin d’ainmniú as an Scitia, agus Scoit a thabhairt [d’ainm] orthu de shíor, de bhrí nach raibh fearann ar bith ina sheilbh; agus nár fhág a athair ach sochar na n-ealaíon agus na n-ilbhéarlaí mar inmhe aige, iar bhfágáil ríochta na Scitia gan roinn ag Neanual, an mac ba shine ná Niúl.