IV.

AdeirDeir Spenser i n-aina ċroinicchroinic go raiḃeraibh cor ag Egfrid, rí NortumbrorumNorthumbrorum, ar Éirinn, agus ag Eadgar rí na Breatanna Breataine, aṁailamhail léaġtarléitear ’sansa treas leaṫanaċleathanach deugdéag ar ḟiċidfhichid d’ádá stáirstair: giḋeaḋcé ea ní fíor ḋódó soseo, do ḃríġde bhrí go ḃfuilbhfuil seanċusseanchas Éireann ’n-aina aġaiḋaghaidh sin, agus fós atáidtá úġdairúdair na Breatanna Breataine féin ag aá adṁáiladmháil ná’rnár ḟágḃadarfhág na SacsanaiġSacsanaigh sein-scríḃneseanscríbhinní ná seod-ċoṁarṫaiḋeséadchomharthaí acaacu re’lena mbiaḋmbeadh fios dála na haimsire táiniga tháinig résroimh na SacsanċaiḃSacsanaigh acaacu. Óir adeirdeir Gildas, sean-úġdarseanúdar BreaṫnaċBreatnach, gur múċaḋmúchadh le RóṁánċaiḃRómhánaigh agus leis na SacsanċaiḃSacsanaigh ‘monumenta’ nó seod-ċoṁarṫaiḋeséadchomharthaí na mBreaṫnaċmBreatnach, agus d’ádá réir sin a seanċusseanchas. Tig Samuel Daniel leis an úġdarúdar soseo ar an níḋní gceudnacéanna, ’sansa ċeudchéad roinn d’ádá ċroinicchroinic, agus Rider ’sansa ḃfoclóirbhfoclóir LaidneLaidine roa scríoḃscríobh, mar a dtráċtanndtráchtann ar an ḃfocalbhfocal soseo Britannia, agus fós adeirdeir naċnach ó ḂrutusBhrutus adeirṫeara deirtear Britannia rele Breatain, agus dámaḋdá mba eaḋea go mbaḋmba Brutia nó Brutica do gairfiḋea ghairfí ḋídi; agus do buḋba cosṁailcosúil dámaḋdá mba ó ḂrutusBhrutus do gairfiḋea ghairfí í, go luaiḋfeaḋluafadh IulIúil Caesar, Cornelius Tacitus, Diodorus Siculus, nó Béada, nó sean-úġdarseanúdar éigin eile créadcéard ó’óna ḃfuilbhfuil an focal soseo Britannia; agus mar naċar ḃ’ḟeasnárbh fhios dóiḃdóibh créadcéard ó ḃfuilbhfuil ainm a gcríċegcríche féin, níor ḃ’iongnaḋníorbh ionadh iad doa ḃeiṫbheith i n-ainḃfiosin ainbhios i n-iomadin iomad dode ḋálaiḃdhálaí seanda na Breatanna Breataine, agus mar sin, ní hiongnaḋionadh Spenser doa ḃeiṫbheith aineolaċaineolach ionntaiontu, mar an gceudnagcéanna.

Is iongnaḋionadh an níḋní doa ġaḃghabh Spenser ré’lena ais, seanċusseanchas doa leanṁainleanúint ar ċuidchuid d’uaisliḃd’uaisle na hÉireann, agus a ráḋrá gurabgur Gaill do réirde réir a mbunaḋaismbunúis iad. LuaiḋtearLuaitear, iomorroiomorra, seaċtseacht sloinntesloinne d’uaisliḃd’uaisle GaeḋealGael leis, mar atá Mac MaṫġaṁnaMathúna, Clann tSuiḃnetSuibhne, Clann tSíṫiġtSíthigh, Clann Ṁic-ConmaraMhic Chonmara, CaoṁánaiġCaomhánaigh, TuaṫalaiġTuathalaigh, agus BranaiġBranaigh. AdeirDeir gurabgurb ó Ursula, nó FitzUrsulaFitz Ursula, sloinneaḋsloinne átaatá i SacsaiḃSasana, táinigtháinig Mac MaṫġaṁnaMathúna, agus gurabgurb ionann ‘Ursula’ agus ‘Beare,’ agus gurabgurb ionann ‘Beare’ agus mucgaṁainmucgamhain nó macgaṁainmacgamhain, agus d’ádá réir sin gurabgurb ó’nón tiġteach ṫallthall táiniga tháinig Mac MaṫġaṁnaMathúna UlaḋUladh. Mo ḟreagraḋMo fhreagra ar an ‘reusúnréasún’ soseo, ná’rnár ċórachóra Mac MaṫġaṁnaMathúna OirġiallOiriall doa ṫeaċttheacht ó’nón tiġteach ṫallthall mar sin, do réirde réir sanasáinshanasán an ḟocailfhocail, ionáná Mac MaṫġaṁnaMathúna Tuaṫ-ṀúṁanTuamhumhan agus UaÓ MaṫġaṁnaMathúna CairbreaċChairbreach, agus mar naċnach ó ṫiġtheach Fitz Ursula nó Beare i SacsaiḃSasana cáċcách, ní heaḋhea Mac MaṫġaṁnaMathúna UlaḋUladh: aċtach go fírinneaċfírinneach is dode ṡlioċtshliocht ĊollaCholla Dá-ċríoċdá Chríoch micmhic EaċaċEachach DoiṁléinDoimhléin, [micmhic ḞiaċaiḋFhiacha SraiḃṫeineSraibhthine] micmhic ĊairbreChairbre LifeaċairLifeachair dode ṡíolshíol EireaṁóinÉireamhóin é. An dara cineaḋcine, Clann tSuiḃnetSuibhne, adeirdeir gurabgurb ó ṫiġtheach i SacsaiḃSasana d’ádá ngairṫearngairtear ‘Suyn’ tángadara thángadar; giḋeaḋcé ea, ní hionann ‘Suyn’ agus SuiḃneSuibhne, agus d’ádá réir sin ní ó’nón tiġteach ṫallthall táiniga tháinig Mac SuiḃneSuibhne, aċtach go fírinneaċfírinneach isagus dode ĊlannaiḃChlanna Néill é: óir is ar ṡlioċtshliocht AoḋaAodha AṫlaiṁAthlaimh micmhic ḞlaiṫḃeartaiġFhlaitheartaigh an trostáinTrostáin atá Mac SuiḃneSuibhne. AdeirDeir fós gurabgur dode ĠallaiḃGhaill Clann tSíṫiġtSíthigh; giḋeaḋcé ea ní fíor ḋódó sin, óir is follusfollas gurabgur dode ṡlioċtshliocht ĊollaCholla Uais iad, agus gurabgur ó ṠíṫeaċShítheach mac EaċduinnEachainn micmhic Alasdair micmhic ḊóṁnaillDhónaill, ó’óna ráiḋtearndeirtear Clann nDóṁnaillDhónaill Éireann agus Alban, tángadarthángadar. AdeirDeir arís gurabgur dode ĠallaiḃGhaill Clann ṀicMhic ConmaraChonmara, agus gurabgur ó’nón gcineaḋgcine dode ĠallaiḃGhaill ré’lena ráiḋtearndeirtear ‘Mortimer’ tángadarthángadar; giḋeaḋcé ea ní fiorfíor sin, óir is ó ḋuinedhuine d’ár ḃ’ainmdarbh ainm CúmaraCú Mara ráiḋteardeirtear Clann ṀicMhic ConmaraChonmara riuleo: agus is é is sloinneaḋsloinne cinnte ḋóiḃdóibh Síol AoḋaAodha, agus is ó ĊaisinChaisin mac ĊaisChais, micmhic ĊonaillChonaill eaċluaiṫEachluaith dode ṡíolshíol EiḃirÉibhir tángadarthángadar, aṁailamhail léaġtarléitear i gcraoiḃsgaoileaḋgcraobhscaoileadh ḊálDhál gCais. AdeirDeir, mar an gceudnagcéanna, gurabgur ó’nón mBreatain ṀóirMhór tángadara tháinig na trí sloinnteshloinne seo, mar atá Síol mBrainBhrain, TuaṫalaiġTuathalaigh agus CaoṁánaiġCaomhánaigh; agus ní fírinneaċfírinneach an suiḋeaḋsuíomh doḃeira thugann ar an níḋní seo, mar go n-abair gurabgur focail ḂriottáinisiBhriotainise na trí focailfhocal úd. Ar dtús adeirdeir gurabgurb ionann ‘brin’ agus coillteaċcoillteach: [fágḃamfágaim gurabgurb ionann ‘brin’ agus coillteaċcoillteach,] giḋeaḋcé ea, ní ó’nón ḃfocalbhfocal soseo ‘brin’ adeirṫeara deirtear BranaiġBranaigh, aċtach ó ainm óglaoiġóglaigh d’árḃ’darbh ainm Bran Múit. An dara níḋní adeira deir gurabgurb ionann ‘tol’ agus cnocaċcnocach, [agus gurabgur uaiḋuaidh sin adeirṫeara deirtear TuaṫalaiġTuathalaigh]: [fágḃaimfágaim gurabgurb ionann ‘tol’ agus cnocaċcnocach]; giḋeaḋcé ea ní cosṁailcosúil ré’ railele chéile ‘tol’ agus TuaṫalaiġTuathalaigh, óir is ó ainm óglaoiġóglaigh d’árḃ’darbh ainm TuaṫalTuathal atá: uime sin is breugaċbréagach baraṁailbarúil Spenser. AdeirDeir arís gurabgurb ionann ‘caoṁáncaomhán’ agus láidir, agus gurabgur uaiḋuaidh adeirṫeara deirtear CaoṁánaiġCaomhánaigh. Mo ḟreagraḋMo fhreagra air, gurabgurb ionann caoṁáncaomhán agus neaċneach caoṁcaomh nó áluinnálainn, agus gurabgur uime gairṫeara ghairtear CaoṁánaiġCaomhánaigh dode ĊaoṁánċaiḃChaomhánchaibh ó ḊóṁnallDhónall CaoṁánaċCaomhánach, mac ḊiarmudaDhiarmada na nGall. Is uime doa lean an forainm dode ḊóṁnallDhónall féin, a ḃeiṫbheith ar n-aarna oileaṁainoiliúint i gCill CaoṁáinCaomháin i n-íoċtarin íochtar LaiġeanLaighean; agus is dode ĊinnsiolaċaiḃChinsealaigh do réirde réir a sloinnte iad. GiḋeaḋCé ea, is follusfollas do réirde réir fírinne an tseanċusatseanchais, [gurabgur dode ĠaeḋealaiḃGhaeil na trí cineaḋachine soinsin, agus] gurabgur dode ṡlioċtshliocht ḞiaċaiḋFhiacha AiceaḋaAiceadha micmhic ĊaṫaoirChathaoir ṁóirMhóir rí Éireann na trí sloinnteshloinne seo, aṁailamhail léaġtarléitear i gcraoḃsgaoileaḋgcraobhscaoileadh LaiġeanLaighean. Is iongnaḋionadh liom cionnusconas fuaira fuair Spenser ann féin láṁlámh doa ċurchur i snasna neiṫiḃnithe seo do ḃía bhí ’naina n-ainḃfiosn-ainbhios air, aċtach aṁáinamháin munabmurarbh ar sgáṫscáth ḃeiṫa bheith ’naina ḟiliḋfhile tugthug cead cumadóireaċtacumadóireachta ḋódó féin; mar fába gnáṫghnáth leiseanleis-sean agus le n-alena ṡaṁailshamhail eile, iomad finnsgeulfinscéal filiḋeaċtafilíochta doa ċumaḋchumadh agus doa ċóruġaḋchóiriú le briaṫraiḃbriathra blasdablasta, doa ḃreugaḋbhréagadh an léaġṫóraléitheora.