An ceudchéad alt.

Ar dtús, cuirfeamcuirfimid síos gaċgach ainm d’ádá raiḃeraibh ar Éirinn riaṁriamh.

An ceudchéad ainm tugaḋa tugadh ar Éirinn, Inis na ḃfioḋḃaḋbhFíobhaí, eaḋoneadhon, oiléanoileán na gcoillteaḋgcoillte; agus is é duine doa ġairghair an t-ainm sin di, óglaoċóglach dode ṁuinntirmhuintir Nín micmhic BéilBhéil, táinigtháinig uaiḋuaidh do ḃraiṫbhrath na hÉireann, agus iar dteaċtdteacht innteinti ḋódó, fuair ’naina haon doire coille í, aċtach MaġMagh n-EaltanEalta aṁáinamháin. Trí huaire, iomorroiomorra, do ḃíbhí Éire ’naina haon-ċoillhaon choill, do réirde réir an tsean-ḟocailtseanfhocail seo atá ’sansa seanċusseanchas: – “Trí huaire do ċuira chuir Éire trí mongamhoing agus trí maolamhaol ḋidi.”

An dara hainm, CríoċCríoch na ḃfuineaḋaċbhFuiníoch, ó ḃeiṫbheith i ḃfuineaḋbhfuineadh, nó i gcríċgcrích na dtrí rannroinn do’nden doṁandomhan do ḃía bhí ar faġḃáilfáil an tan soinsin; ionann, iomorroiomorra, ‘fuin’ agus críoċcríoch, ó’nón ḃfocalbhfocal soseo LaidneLaidine ‘finis.’

An treas ainm, Inis Ealga, eaḋoneadhon, oiléanoileán uasal; óir is ionann inis agus oiléanoileán, agus is ionann ealga agus uasal: agus is rele linn FearFhear mBolg fába gnáṫghnáth an t-ainm sin uirreuirthi.

An ceaṫraṁaḋceathrú hainm, Éire, agus adeirṫeardeirtear gurabgur uime gairṫeara ghairtear sin di, do réirde réir úġdairúdair d’áiriṫeáirithe, ó’nón ḃfocalbhfocal soseo Aeria, fába sean-ainmsheanainm do’ndon oiléanoileán d’ádá ngairṫearngairtear Créta nó Candia anois; agus is uime ṁeasasa mheasann an t-úġdart-údar soinsin sin, do ḃríġde bhrí gur áitiġeadaráitigh slioċtsliocht ĠaeḋilGhaeil ġlaisghlais i sansan oiléanoileán sin seal aimsire i ndiaiḋndiaidh ṠrúShrú micmhic Easrú micmhic ĠaeḋilGhaeil d’ionnarbaḋd’ionnarbadh as an Éigipt; agus doḃeirṫeartugtar fós Aere d’ainm ar an Éigipt ó’rónar ġluaiseadarghluais GaeḋilGaeil. GiḋeaḋCé ea, is í céadfaiḋcéadfa ċoitċeannchoiteann na seanċaḋseanchaithe gurabgur uime gairṫeara ghairtear Éire ḋidi, ó ainm na bainríoġnabanríona dode ṪuaṫaiḃThuatha Dé Danann, do ḃía bhí ’sansa gcríċgcríoch rele linn clainne ṀíleaḋMhíle doa ṫeaċttheacht innteinti: Éire, inġeaniníon DealḃaoiṫDealbhaoith fáab hainmainm di, agus is í fába beanbhean do ṀacMhac Gréine d’ádá ngairṫíngairtí CeaṫúrCeathúr, fába rí Éireann an tan tángadara tháinig mic ṀíleaḋMhíle innteinti.

An cúigeaḋcúigiú hainm, FóḋlaFódla, ó ḃainríoġainbhanríon dode ṪuaṫaiḃThuatha Dé Danann, d’ádá ngairṫíngairtí FóḋlaFódla: is í fába beanbhean do ṀacMhac CéċtCécht d’ár ḃ’ainmdarbh ainm díleasdílis TeaṫúrTeathúr.

An seiseaḋséú hainm, BanḃaBanbha, ó ḃainríoġainbhanríon dode ṪuaṫaiḃThuatha Dé Danann, do ḃía bhí ’sansa gcríċgcríoch, d’ádá ngairṫíngairtí BanḃaBanbha: is í fába beanbhean do ṀacMhac CuillCoill d’ár ḃ’ainmdarbh ainm díleasdílis EaṫúrEathúr. Na trí ríoġarí soseo do ḃíoḋa bhíodh i ḃflaiṫeasbhflaitheas Éireann gaċgach rére mbliaḋainbliain; agus is é ainm mná gaċgach fir díoḃdíobh do ḃíoḋa bhíodh ar an oiléanoileán an ḃliaḋainbhliain do ḃíoḋa bhíodh féin ’naina ríġrí. Is uime gairṫeara ghairtear Éire do’nden oiléanoileán níḋ-sa-ṁionca ionáníos minice ná FóḋlaFódla nó BanḃaBanbha, do ḃríġde bhrí gurabgurbh é fear na mná d’ár ḃ’ainmdarbh ainm Éire, fába rí an ḃliaḋainbhliain tángadara tháinig mic ṀíleaḋMhíle innteinti.

An seaċtṁaḋseachtú hainm, Inis Fáil, agus is iad TuaṫaTuatha Dé Danann tuga thug an t-ainm sin uirreuirthi, ó ċloiċchloch tugsada thugadar leóleo innteinti, d’ádá ngairṫíngairtí an Lia Fáil: agus ‘Saxum fatale’, eaḋoneadhon, CloċCloch na CinneaṁnaCinniúna, gaireasa ghaireann Hector Boetius di, i stáirstair na hAlban; agus fába cloċchloch í ar a raḃadarraibh geasa, óir doa ġéiseaḋghéiseadh sí fa anfaoin neaċneach d’árdár ċórachóra flaiṫeasflaitheas Éireann d’ḟaġḃáila fháil rele linn ḃfearfhir n-Éireannna hÉireann doa ḃeiṫbheith i mórḋáilmórdháil i dTeaṁraiġdTeamhrach rele toġatogha ríġrí orraorthu. GiḋeaḋCé ea, níor ġéisghéis sí ó aimsir ĊonċuḃairChonchubhair i leiṫleith, óir do balḃuiġeaḋbalbhaíodh bréig-ḋealḃabréagdhealbha an doṁaindomhain an tan rugaḋa rugadh Críost. Ag soseo rann deismireaċtadeismireachta ag aá ṡuiḋiuġaḋshuíomh gurabgur ó’nón gcloiċgcloch soseo gairṫeara ghairtear Inis Fáil d’Éirinn [aṁailamhail aduḃairta dúirt CionaoṫCionaoth file]: —

An ċloċchloch atá fóm’faoi mo ḋádhá ṡáilsháil, uaiṫeuaithi ráiḋteara deirtear Inis Fáil;
Idir ḋádhá ṫráiġthrá ṫuilethuile ṫeinnthinn, MaġMagh Fáil uile forar Éirinn.

An t-oċtṁaḋt-ochtú hainm, Muicinis; agus is iad Clanna ṀíleaḋMhíle tuga thug an t-ainm sin uirreuirthi, sulsula rangadarráiníodar i dtír innteinti. Mar tángadara thángadar, iomorroiomorra, go bun InnḃeirInbhir SláinġeShláine, d’ádá ngairṫearngairtear cuanCuan Loċa-garmanLoch Garman indiuinniu, tionólaidtionólann TuaṫaTuatha Dé Danann go n-agona ndraoiṫiḃndraoithe ’naina gcoinne ann, agus imridimríonn siad draoiḋeaċtdraíocht orraorthu, ionnusionas ná’rnár léir ḋóiḃdóibh an t-oiléant-oileán aċtach ar ċosṁaileaschosúlacht muice, gonaḋgonadh uime sin tugadarthugadar Muicinis forar Éirinn.

An naoṁaḋnaoú hainm, ‘Scotia’; agus is iad mic MíleaḋMhíle tuga thug an t-ainm sin uirreuirthi, ó n-aóna máṫairmáthair, d’ár ḃ’ainmdarbh ainm Scota, inġeaniníon ṖaraoFharó Nectonibus; nó is uime tugadara thugadar Scotia uirreuirthi, do ḃríġde bhrí gurabgurbh iad féin CineaḋCine ScuitScoit ó’nón Scitia.

An deaċṁaḋdeichiú hainm, ‘Hibernia’; agus is iad mic MíleaḋMhíle tuga thug an t-ainm sin uirreuirthi. GiḋeaḋCé ea, adeirṫeardeirtear gurabgur ó aḃainnabhainn atá ’sansa SpáinSpáinn d’ádá ngairṫearngairtear ‘Hiberus’ tugṫara thugtar ‘Hibernia’ uirreuirthi. AdeirṫearDeirtear fós gurabgur ó ÉiḃearÉibhear mac MíleaḋMhíle gairṫeara ghairtear ‘Hibernia’ ḋidi; aċtach ċeanacheana, adeirdeir Cormac naoṁṫanaofa mac ĊuileannáinChuileannáin gurabgur uime adeirṫeara deirtear ‘Hibernia’ rialéi, ó’nón gcoṁḟocalgcomhfhocal GreugaċGréagach soseo ‘hiberoc,’ .i. ‘occasus’ i Laidin, agus ‘nyaon,’ .i. ‘insula’; ionann sin re alena ráḋrá agus ‘insula occidentalis,’ eaḋoneadhon, oiléanoileán iarṫaraċiartharach.

An t-aonṁaḋt-aonú hainm deugdéag, ‘Iernia’ do réirde réir Ptolomeus, nó ‘Iuerna’ do réirde réir SolínusSolinus, nó ‘Ierna’ do réirde réir Claudianus, nó ‘Uernia,’ do réirde réir Eustatius. Measaim naċ fuilnach bhfuil do ċéillde chiall ’sansa deiṫḃirdifear atá idir na húġdaraiḃhúdair seo do ṫaoiḃthaobh an ḟocailfhocail seo ‘Hibernia,’ aċtach ná’rnár ṫuigeadarthuigeadar créadcéard óónar dtáinigtháinig an focal féin; agus, d’ádá réir sin, go dtuggur thug gaċgach aon fafaoi leiṫleith ḋíoḃdíobh, amusamas uaiḋuaidh féin air, ionnusionas gurabgur de sin táiniga tháinig an ṁalairtmhalairt seo ar an ḃfocalbhfocal.

An dara hainm deugdéag ‘Irin,’ do réirde réir Diodorus Siculus.

An treas ainm deugdéag ‘Irlanda’; agus measaim gurabgurbh é fáṫfáth fafaoi dtugaḋdtugadh an t-ainm sin uirreuirthi, do ḃríġde bhrí gurabgurbh é IrÍr mac MíleaḋMhíle ceudan chéad duine do haḋnaiceaḋa adhlacadh fafaoi úir Éireann dode ċlannaiḃchlanna MíleaḋMhíle, agus d’ádá réir sin doa hainmniġeaḋainmníodh an t-oiléant-oileán uaiḋuaidh: ionann, iomorroiomorra, ‘Irlanda’ agus fearann IrÍr, óir is ionann ‘land’ i mBeurlamBéarla, agus fonn nó fearann i nGaeḋeilgnGaeilge. Is móide is measta fírinne an neiṫní seo, mar adeira deir LeaḃarLeabhar ÁrdaArd MáċaMhacha gurabgur ainm do’ndon oiléanoileán soseo, Ireo, eaḋoneadhon, uaiġuaigh IrÍr, do ḃríġde bhrí gurabgur ann atá feart nó uaiġuaigh IrÍr.

An ceaṫraṁaḋceathrú hainm deugdéag ‘Ogigia’ do réirde réir PlutarcusPlutarchus: ionann, trá, ‘Ogigia’ i nGréigis agus ‘Insula perantiqua,’ eaḋoneadhon, oiléanoileán ró-ársaiḋró-ársa; agus is cneasta an t-ainm d’Éirinn sin, do ḃríġde bhrí gurabgur cian ó doóna háitiġeaḋáitíodh ar dtús í, agus gurabgur foirḃṫefoirfe an fír-eolasfíoreolas atá ag a seanċaḋaiḃseanchaithe ar ḋálaiḃdhálaí a sean ó ṫústhús na n-aimsearn-aimsirí, diaiḋdiaidh i ndiaiḋndiaidh.