VIII.

DoġeiḃFaigheann Seon DauisDavis loċtlocht ar an mbreiṫeaṁnasmbreithiúnas tuaiṫetuaithe, do ḃríġde bhrí, dar leis féin, go ḃfuilidbhfuil trí droċ-nóisdhrochnós ann. An ceudchéad nós díoḃdíobh, an tánaiste doa ṫeaċttheacht ar beulaiḃbhéala micmhic tiġearnathiarna an ḟuinnfhoinn. An dara nós, an roinnroinnt do ḃía bhí ar an ḃfearannbhfearann idir na coṁmbráiṫriḃcomhbhráithre, d’ádá ngairidngaireann Gaill ‘gaḃáilgabháil ciniḋcine,’ mar a ndéantaoindéantaí mion-roinnmionroinnt idir na coṁmbráiṫriḃcomhbhráithre ar an ḃfearannbhfearann. An treas nós, éiric doa ġaḃáilghabháil a marḃaḋmarú duine. Mo ḟreagraḋMo fhreagra ar an níḋní soseo, naċ fuilnach bhfuil críoċcríoch ’san mbioṫar bith naċnach déantar malairt ar reaċtaiḃreachta agus ar nósaiḃnósanna innteinti, do réirde réir mar ṫéidthéann malairt ar stáidstaid na críċecríche. Óir, ní raḃadarraibh na nóisnósanna úd orduiġṫeordaithe i sansa mbreiṫeaṁnasmbreithiúnas tuaiṫetuaithe, gur lingeadarling ÉireannaiġÉireannaigh ar ċogaḋchogadh agus ar ‘ċoinḃlioċtchoinbhleacht’ doa ḃeiṫbheith idir gaċgach dádhá ċríċchríoch ḋíoḃdíobh, ionnusionas go mbídís ag marḃaḋmarú, ag argain, agus ag creaċaḋcreachadh a ċéilechéile: agus mar doa connarcaschonacthas d’uaisliḃd’uaisle Éireann, agus d’ádá n-ollaṁnaiḃn-ollúna, an doċardochar do ḃía bhí ag teaċtteacht do’nden easaontaiḋeasaontas do ḃíoḋa bhíodh idir ḟoirinnfoireann a gcríċegcríche an tan soinsin, do ṁeasadarmheasadar gur ḃ’oirċeasgurbh oircheas na trí nóisnós úd d’orduġaḋa ordú.

Ar dtús do ṫuigeadarthuigeadar gur ċneastachneasta an tánaisteaċttánaisteacht, ionnusionas go mbiaḋmbeadh caiptíncaptaen inḟeaḋmainfheidhme ag déanaṁdéanamh barántais ar ṡluaġshlua gaċagach críċecríche d’ádá raiḃeraibh i n-Éirinnin Éirinn, ag cosnaṁcosaint a gcreaċgcreach agus a maoine dóiḃdóibh. Óir, dámaḋdá mba é an mac i n-áitin áit an aṫarathar doa ḃiaḋbheadh ann, dob’ ḟéidirb’fhéidir ar uairiḃuairibh an mac doa ḃeiṫbheith ’naina ṁionaoismhionaois, agus, mar sin, naċ biaḋnach mbeadh inḟeaḋmainfheidhme rele cosnaṁcosaint a ċríċechríche féin, agus go dtiocfaḋdtiocfadh lot na dúiṫċedúiche as a los sin. Níor ḃ’ḟéidirNíorbh fhéidir fós gan an dara nós doa ḃeiṫbheith ar marṫainmarthain i n-Éirinnin Éirinn an tan soinsin, mar atá roinnroinnt ċoṁmbráiṫreaċchomhbhráithreach doa ḃeiṫbheith ar an ḃfearannbhfearann. Óir, níor ḃ’ḟiuníorbh fhiú cíos na críċecríche an tuarasdaltuarastal doa raċaḋrachadh do’ndon líon buannaḋbuannadh do ċoiseonaḋchosnódh í: giḋeaḋcé ea, an tan doa roinntí an ċríoċchríoch idir na coṁmbráiṫriḃcomhbhráithre, do ḃiaḋbhíodh an bráṫairbráthair buḋba lúġalú mír ḋidi coiṁéasgaiḋcomhéasca re n-alena cosnaṁcosaint fa n-afaoina ḋíċealldhícheall, agus do ḃiaḋbhíodh an ceann-feaḋnaceann feadhna do ḃíoḋa bhíodh acaacu. Níor ḃ’ḟéidirNíorbh fhéidir, mar an gceudnagcéanna, gan an éiric doa ḃeiṫbheith ar bun mu’num an am soseo: Óir, dá marḃaḋmaródh neaċneach duine an tráṫtráth soinsin, doġéaḃaḋgheobhadh comaircecoimirce i sansa gcríċgcríoch baab foicsifhoisce ḋódhó, agus do ḃríġde bhrí naċnach bíoḋmbíodh ar ċumaschumas caradchara an títé doa marḃṫaoimaraítí, cúitiuġaḋcúiteamh ná eineaclanneineachlann doa ḃuainbhaint do’ndon títé doġníoḋa dhéanadh an marḃaḋmarú, do agradaoisd’agraídís a ġaolghaol i sansa gcion, mar smaċtuġaḋsmachtú ar an marḃṫóirmarfóir; agus do ḃríġde bhrí naċnach bíoḋmbíodh rún an ṁarḃṫamharaithe ag an ngaol, níor ḋliġṫeaċdhleathach a ḃfuilbhfuil doa ḋortaḋdhoirteadh, giḋeaḋcé ea, do cuirṫíchuirtí cáin orraorthu, mar smaċtuġaḋsmachtú ar an títé doġníoḋa dhéanadh an marḃaḋmarú, agus doċímfeicim an nós soseo ar marṫainmarthain ag GallaiḃGaill anois, mar go leantar an cion coṁgaiscógais leóleo. Is ionann, iomorroiomorra, éiric agus cion coṁgaiscógais; óir is ionann cion agus coir, agus is ionann coṁgascógas nó coṁḟoguscomhfhogas agus gaol, agus is é ċialluiġeasa chiallaíonn an cion coṁgaiscógais, cáin nó díol doa ḃuainbhaint amaċamach i n-éiricin éiric nó i n-eineaclainnin eineachlann an loit nó an doċairdochair doġnía dhéanann neaċneach (gémaḋdá mba marḃaḋmharú nó míġníoṁmíghníomh eile é), d’ádá ċaraidchara nó d’ádá ċineaḋchine; agus doċímfeicim go ḃfuilidbhfuil Gaill anois ag coiméadcoimeád an nóis sin, mar go leantar an cion coṁgaiscógais leóleo. D’áDá ḃríġbhrí sin, níor ċneastachneasta do ṠeonSheon DauisDavis loċtlocht d’ḟaġḃáila fháil ar an mbreiṫeaṁnasmbreithiúnas tuaiṫetuaithe ṫrídtríd; agus an ṁéidmhéid ḃeanasa bhaineann risleis an dá nós eile, ní raiḃeraibh teaċtteacht ’naina n-éagmais ag Éirinn an tan doa horduiġeaḋordaíodh iad, agus mar sin, níor ḃ’inḃéimeníorbh inbhéime an breiṫeaṁnasbreithiúnas tuaiṫetuaithe tríoṫatríothu. Óir, gion go ḃfuilidbhfuil siad oireaṁnaċoiriúnach d’Éirinn anois, do ḃádarbhíodar éigeantaċéigeantach an tan doa horduiġeaḋordaíodh iad.

AdeirDeir Camden gurabgur nós d’Éireannċaiḃd’Éireannaigh, breiṫeaṁainbreithiúna, leaġalianna, seanċaḋaseanchaithe, filiḋfilí, agus aos teudtéad doa ḃeiṫbheith ag a n-uaisliḃn-uaisle, agus tearmainn doa ḃronnaḋbhronnadh dóiḃdóibh, agus fós saoirse doa ḃeiṫbheith ag a bpearsannaiḃbpearsana, ag a ḃfearannbhfearann, agus ag a spréiḋspré. Ag soseo mar adeira deir, ag laḃairtlabhairt orraorthu: — “AtáTá (ar sé), ag na flaṫaiḃflatha seo a ndliġṫeoiriḋendlíodóirí féin, d’ádá ngairidngaireann siad breiṫeaṁainbreithiúna, a stáirṫeoiriḋestaraithe rele scríoḃaḋscríobh a ngníoṁngníomh, a leaġalianna, a ḃfiliḋbhfilí, d’ádá ngairidngaireann siad báirdbaird, agus a luċtlucht seanma, agus fearann cinnte do gaċgach aon díoḃdíobh soseo, agus gaċgach aon díoḃdíobh ag áitiuġaḋáitiú i n-aina ḟearannfhearann féin, agus fós gaċgach aon díoḃdíobh do ṫreiḃthreibh ċinntechinnte fafaoi seaċseach; mar atáidatá siad na breiṫeaṁainbreithiúna dode ṫreiḃthreibh agus dode ṡloinneaḋshloinne d’áiriṫeáirithe, na seanċaḋaseanchaithe nó na stáirṫeoiriḋestaraithe dode ṫreiḃthreibh agus dode ṡloinneaḋshloinne eile, agus mar sin do ċáċchách ó sin amaċamach, do ṡeoladaoissheolaidís a gclann agus a ngaolta, gaċgach aon díoḃdíobh i n-aina ċéirdcheird féin, agus bídbíonn luċtlucht a leanta i snasna healaḋnaiḃhealaíona seo díoḃdíobh féin dode ṡíorshíor.”

As na briaṫraiḃbriathra seo ĊamdenChamden, is follusfollas gurabgur maiṫmaith an t-orduġaḋt-ordú do ċuireadara chuir ÉireannaiġÉireannaigh síos rele coiméadcoimeád na n-ealaḋann-ealaíon soseo i n-Éirinnin Éirinn ó aimsir go haimsir. Óir tugadarthug siad fearann ollaṁantaċtaollúnachta do gaċgach treiḃtreibh díoḃdíobh, ionnusionas go mbiaḋmbeadh coṫuġaḋcothú acaacu orraorthu féin, le saoṫruġaḋsaothrú na n-ealaḋann-ealaíon go naċnach cuirfeaḋgcuirfeadh boċtaċtbochtaineacht d’ádá ndruimndroim iad; agus fós is é an títé fába dearsgnaiġṫedhearscnaithe do’nden treiḃtreibh sin, nó do’nden treiḃtreibh eile, doġeiḃeaḋgheobhadh ollaṁantaċtollúnacht na flaiṫeflatha fearainn do ḃíoḋa bhíodh aige, agus tigeaḋthagadh de sin gaċgach aon díoḃdíobh doa [ḋéanaṁdhéanamh díċilldíchill ar] ḃeiṫbheith rói-eolaċró-eolach i n-aina n-ealaḋainn-ealaín féin [i ndóiġndóigh] rele greamuġaḋgreamú na hollaṁantaċtahollúnachta tarthar an gcuid eile d’ádá ṫreiḃthreibh: agus is mar sin doġníṫeardéantar do’ndon leiṫleath ṫallthall d’ḟairrged’fharraige anois le mórán ṫéida théann do ḃuainbhaint caṫaoireaċcathaoireach amaċamach a losas los a ḃfóġlumabhfoghlama. Is móide fós do féadaḋa d’fhéadadh na healaḋnahealaíona soseo doa ċoiméadchoimeád mar do orduiġeadard’ordaíodar uaisle Éireann tearmann agus comaircecoimirce doa ḃeiṫbheith ag fearann, ag pearsannaiḃpearsana, agus ag spréiḋspré na n-ollaṁann-ollúna; óir, an tan doa ḃídísbhíodh GaeḋilGaeil agus Gaill easaontaḋaċeasaontach ré’lena ċéilechéile, naċnach cuirfidísgcuirfidís buaiḋreaḋbuairt ná toirmeasgtoirmeasc ar na hollaṁnaiḃhollúna ná ar na daltaḋaiḃdaltaí fóġlumafoghlama do ḃíoḋa bhíodh acaacu, d’ádá dtoirmeasgdtoirmeasc ó ṡaoṫruġaḋshaothrú na n-ealaḋann-ealaíon. LéaġtarLéitear ag IulIúil Caesar, i sansa seiseaḋséú leaḃarleabhar d’ádá stáirstair, go raiḃeraibh an tearmann ceudnacéanna ag na draoiṫiḃdraoithe táinica tháinig ó iarṫariarthar Eorpa doa ṡeolaḋsheoladh scolscoil do’ndon ḞraincFhrainc, agus saoilimsílim gurabgur aó hÉirinnÉirinn rugadara rugadar an nós soinsin leóleo.