IX.

Ní leanta ḋúinndúinn doa ḃreugnuġaḋbhréagnú na Nua-ĠallNua-Ghall soseo níḋsa-ṁóníos mó, bíoḋbíodh gurabgurb iomḋaiomaí níḋní ċuirida chuireann siad síos i n-aina stáiriḃstartha do féadfaiḋea d’fhéadfaí doa ḃreugnuġaḋbhréagnú; do ḃríġde bhrí urṁórformhór a scríoḃaidscríobhann siad go maslaiġṫeaċmaslach ar Éirinn, naċ fuilnach bhfuil d’úġdarḋásd’údarás acaacu re n-alena scríoḃaḋscríobh aċtach innisininsint sceulscéal ainteasdaċainteastach do ḃía bhí fuaṫṁarfuafar d’Éirinn, agus aineolaċaineolach i n-aina seanċusseanchas: óir is dearḃdearbh, na saoiṫesaoithe do ḃía bhí rele seanċusseanchas i n-Éirinnin Éirinn, ná’rnár ḟóbradarfhóbraíodar solussolas doa ṫaḃairtthabhairt dóiḃseandóibhsean ann, agus mar sin, ná’r ḃ’ḟéidirnárbh fhéidir dóiḃdóibh eolas doa ḃeiṫbheith i seanċusseanchas nó i sean-dálaiḃseandálaí Éireann acaacu. Agus Cambrens, doa ġaḃghabh ré’lena ais barántas doa ḋéanaṁdhéanamh ar ċáċchách, is cosṁailcosúil risleis gurabgur dall nó daoi tuga thug frais-eolasfraseolas faḃaillfaibhle dó, mar gur ḟágaiḃfhág gaḃáilgabháil TuaiṫeTuaithe Dé Danann gan luaḋlua doa ḋéanaṁdhéanamh uirreuirthi, agus go raḃadarraibh trí bliaḋnabliana teasdateastaithe dode ḋádhá ċéadchéad i gceannas Éireann, agus go raḃadarraibh naoi ríoġarí díoḃdíobh i ḃflaiṫeasbhflaitheas Éireann; agus é iar ngaḃáilngabháil ré’lena ais ceudcéad ġaḃálaghabhála Éireann doa ċurchur síos, gémaḋdá mba í gaḃáilgabháil CeasraċCeasrach í, agus naċnach gaḃaidngabhann na seanċaḋaseanchaithe go cinnte mar ġaḃáilghabháil rialeis, tarthar ċeannceann go luaiḋtearluaitear leóleo i n-aina leaḃraiḃleabhair í. Measaim go fírinneaċfírinneach naċnach raiḃeraibh seaḋsea aige i seanċusseanchas Éireann do lorgaireaċtlorgaireacht, aċtach gurabgurbh é aḋḃarábhar fa’rfaoinar ġaḃghabh dode láiṁláimh scríoḃaḋscríobh uirreuirthi le míṫeastaiḃmítheastaibh doa ṫaḃairtthabhairt ar a foirinnfoireann re n-alena linn féin, agus ar a sinnsearaiḃsinsir romparompu: agus fós is gearr an uain do ḃía bhí aige ar ċuartuġaḋchuardach seanċusaseanchais Éireann, do ḃríġde bhrí naċarnár ċaiṫchaith aċtach bliaḋainbliain go leiṫleith risleis gan dul go SacsaiḃSasana; agus ar mbeiṫmbeith d’ádá stáirstair gan ḃeiṫa bheith críoċnuiġṫecríochnaithe, do-ḟágaiḃd’fhág cuid leiṫ-ḃliaḋnaleathbhliana teasdateastaithe ḋidi ar ċúramchúram ‘compáincompánaigh’ dó féin, d’ar ḃ’ainmdarbh ainm Bertram UerdonVerdon.

Uime sin, atátá dóiġdóigh agam cibé léaġṫóirléitheoir coṁṫromcothrom léiġfeasa léifidh gaċgach breugruġaḋbréagnú d’ádá ndéinimndéanaim ar ĊambrensChambrens, agus ar na Nua-ĠallaiḃNua-Ghaill seo leanasa leanas a lorg, gurabgur mó ċreidfeasa chreidfidh an breugnuġaḋbréagnú doġníma dhéanaim ar a mbreugaiḃmbréaga ionáná do’ndon innisininsint sceulscéal doġnída dhéanann cáċcách, óir atáimtáim aosdaaosta, agus drong díoḃ-sandíobhsan óg; do ċonnaircchonaic mé agus tuigim príṁ-leaḃairpríomhleabhair an tseanċusatseanchais, agus ní ḟacadar-sanfhacadarsan iad, agus dá ḃfaicdísbhfeicfidís, ní tuigfiḋethuigfí leóleo iad. Ní ar ḟuaṫfhuath ná ar ġráḋghrá droinge ar bioṫbith seaċseach a ċéilechéile, ná ar ḟuráileaṁfholáireamh aonduineaon duine, ná dode ṡúilshúil rele soċarsochar d’ḟaġḃáila fháil uaiḋuaidh, ċuirimchuirim róṁamromham stáirstair na hÉireann doa scríoḃaḋscríobh, aċtach do ḃríġde bhrí gur ṁeasasmheas mé ná’r ḃ’oirċeasnárbh oircheas coṁonóraiġecomhonóraí na hÉireann dode ċríċchríoch, agus coṁ-uaislecomhuaisle gaċgach foirne d’árdár áitiġáitigh í, do ḋuldhul i mbáṫaḋmbá, gan luaḋlua ná iomráḋiomrá doa ḃeiṫbheith orraorthu: agus measaim gurabgur córaide mo ṫeisttheist doa ġaḃáilghabháil ar ÉireannċaiḃÉireannaigh ar an tuarasgḃáiltuarascáil doḃeirima thugaim, do ḃríġde bhrí gurabgur ar ĠaeḋealaiḃGhaeil is ro-ṁórómhó ṫráċtaima thráchtaim. Cibé lé n-ablenar mór a n-abraimndeirim riuleo, naċnach inṁeastainmheasta go mbéarainnmbéarfainn breaṫbreith le báiḋbá ag taḃairttabhairt iomad molta tarthar mar doa ṫuilleadarthuilleadar orraorthu, agus mé féin dode Ṡean-ĠallaiḃShean-Ghaill do réirde réir bunaḋasabunúis.

Má atátá, iomorroiomorra, go moltar an fonn leisle gaċgach stáraiḋestaraí d’ádá scríoḃannscríobhann ar Éirinn, díommoltardímholtar an ḟoireannfhoireann leisle gaċgach Nua-Ġall-stáraiḋeNua-Ghall-staraí d’ádá scríoḃannscríobhann uirreuirthi, agus is leis sin doa gríosaḋgríosaíodh mise do ċumchun na stáirestaire seo doa scríoḃaḋscríobh ar ÉireannċaiḃÉireannaigh, ar ṁéidmhéid na truaiġetrua doa ġaḃghabh mé fa’nfaoin eugcóiréagóir ḟollusaiġfhollasach doġníṫeara dhéantar orraorthu leóleo. Dá dtugadaoisdtugaidís, trá, a ḃfír-ṫeistbhfíortheist féin ar ÉireannċaiḃÉireannaigh, ní ḟeadarfheadar creudcéard as naċnach cuirfidísgcuirfidís i gcoiṁmeasgcóimheas rele haoin-ċineaḋhaon chine ’sansan ÉoraipEoraip iad i dtrí neiṫiḃní, mar atá, i ngaisgeaṁlaċtngaisciúlacht, i léiġeantaċtléanntacht, agus i n-aina mbeiṫmbeith daingean i sansa gcreideaṁgcreideamh CatoileacaCaitliceach: agus an ṁéidmhéid ḃeanasa bhaineann rele naoṁaiḃnaoimh Éireann, ní raċaḋrachadh d’áá ṁaoiḋeaṁmhaíomh créadcéard a líonṁairelíonmhaire doa ḃádarbhíodar, do ḃríġde bhrí go ḃfuilidbhfuil úġdairúdair coigcríċechoigríche na hEorpa ag aá adṁáiladmháil, agus go n-abraidndeir siad gur líonṁairelíonmhaire Éire fafaoi naoṁaiḃnaoimh ionáná aoin-ċríoċaon chríoch i sansan Eoraip; agus fós go n-adṁaidn-admhaíonn siad go raiḃeraibh árdḟlaiṫeasardfhlaitheas na fóġlumafoghlama i n-Éirinnin Éirinn coiṁ-líonṁarchomh líonmhar [agus] sin gur ḃrúċtbhrúcht sí foirne fóġlumṫafoghlamtha uaiṫeuaithi do’ndon ḞraincFhrainc, do’ndon IotáileIodáil, do’ndon ĠearmaineGhearmáin, go FlondrusFlóndras, go SacsainSasana, agus go hAlbain, mar is follusfollas as an mbrollaċmbrollach atá ag an leaḃarleabhar i n-ar’inar scríoḃaḋscríobhadh beaṫabeatha ṖádraicPhádraig, ĊoluimcilleCholm Cille, agus ḂríġdeBhríde i mBeurlamBéarla: agus an ṁéidmhéid ḃeanasa bhaineann rele seanċusseanchas Éireann, is inṁeastainmheasta go raiḃeraibh barántaṁailbarántúil, do ḃríġde bhrí go nglántaoinglantaí i ḃFeisbhFeis TeaṁraċTeamhrach gaċgach treas bliaḋainbliain é, do láṫairláthair uaisle, eaglaise, agus ollaṁanollúna Éireann; agus ó do ġaḃadarghabh ÉireannaiġÉireannaigh creideaṁcreideamh, do cuireaḋcuireadh ar ḟorlaṁasfhorlámhas préalaideaḋprealáidí eaglaise [é]. BíoḋBíodh a ḟiaḋnaisefhianaise sin ar na príṁ-leaḃraiḃpríomhleabhair seo síos, atá re alena ḃfaicsinbhfeiceáil fós, mar atá LeaḃarLeabhar Árda-MáċaArd Mhacha; Saltair ĊaisilChaisil, doa scríoḃscríobh Cormac naoṁṫanaofa mac ĊuileannáinChuileannáin (rí dádhá ċúigeaḋchúige MúṁanMumhan agus áirdeaspogardeaspag ĊaisilChaisil); LeaḃarLeabhar na hUaċongṁálahUachongmhála; LeaḃarLeabhar ĊluanaChluana heiḋneaċEidhneach Fionntain i LaoiġisLaois; Saltair na Rann, roa scríoḃscríobh AonġusAonghus Céile Dé; LeaḃarLeabhar Ġlinne-dá-loċGhlinne dá Loch; LeaḃarLeabhar na gCeart, roa sgríoḃscríobh Beinén naoṁṫanaofa mac SeisgnéinSeiscnéin; UiḋirUidhir ĊiaráinChiaráin, roa scríoḃaḋscríobhadh i gCluain-ṁic-nóisgCluain Mhic Nóis; LeaḃarLeabhar BuiḋeBuí Moling, agus LeaḃarLeabhar DuḃDubh Molaga. Ag soseo síos suim na leaḃarleabhar do ḃía bhí scríoḃṫascríofa ionnta-saniontusan, mar atá, an LeaḃarLeabhar GaḃálaGabhála, LeaḃarLeabhar na gCúigeaḋgCúigí, Réim RíoġraiḋeRíora, LeaḃarLeabhar na n-AosnAos, LeaḃarLeabhar CoṁaimsearḋaċtaComhaimsearthachta, LeaḃarLeabhar DinnseanċuisDinnseanchais, LeaḃarLeabhar BainseanċuisBanseanchais, an leaḃarleabhar d’ádá ngairṫíngairtí Cóir anmannAinmneacha, an leaḃarleabhar d’ádá ngairṫíngairtí UraiċeaptUraiceacht, roa scríoḃscríobh CeannfaolaiḋCeannfaola na fóġlumaFoghlama, agus an leaḃarleabhar d’ádá ngairṫearngairtear AṁraAmhra ĊoluimcilleCholm Cille roa scríoḃscríobh Dallán Forgaill go grod i ndiaiḋndiaidh báisbháis ĊoluimcilleCholm Cille. AtáidTá fós iomad dode stáiriḃstartha eile ré alena ḃfaicsinbhfeiceáil i n-Éirinnin Éirinn, i n-éagmaisin éagmais na bpríṁ-leaḃarbpríomhleabhar doa luaiḋeamarluamar, mar a ḃfuilbhfuil mórán seanċusaseanchais ré alena ḟaisnéisfhaisnéis, mar atá CaṫCath ṀuiġeMhaighe MuccraiṁeMuccraimhe, ForḃaisForbhais DromaDhroma DáṁġaireDámhghaire, OiḋiḋOidhe na gCuraḋgCuradh, CaṫCath ĊrionnaChrionna, CaṫCath FionnċoraḋFionnchoradh, CaṫCath RuisRois na RíoġRíthe, CaṫCath ṀuiġeMhaighe Léana, CaṫCath ṀuiġeMhaighe RaṫRath, CaṫCath ṀuiġeMhaighe Tualaing, agus mórán dode stáiriḃstartha eile naċnach luaiḋfeamluafaimid ann soanseo. Is móide fós is inṁeastainmheasta seanċusseanchas Éireann doa ḃeiṫbheith barántaṁailbarántúil, mar do ḃía bhí ós cionnos cionn dádhá ċéadchéad ollaṁollamh rele seanċusseanchas ag coiméadcoimeád seanċusasheanchas na hÉireann, agus coṫuġaḋcothú ó uaisliḃuaisle Éireann ag gaċgach aon díoḃdíobh d’ádá ċionncheann, agus froṁaḋpromhadh uaisle agus eaglaise Éireann orraorthu ó aimsir go haimsir. Is móide, mar an gceudnagcéanna, is inċreidteinchreidte ḋódó an ársaiḋeaċtársaíocht atá ann, agus, fós, naċnach deaċaiḋndeachaigh béarnaḋbearnú ná múċaḋmúchadh air le foirneartforneart eaċtranneachtrannach. Óir, tarthar ċeannceann go raḃadarraibh LoċlonnaiġLochlannaigh ag buaiḋreaḋbuaireamh Éireann seal, do ḃíbhí an oiread soinsin d’ollaṁnaiḃd’ollúna ag coiméadcoimeád an tseanċusatseanchais, gur caoṁnaḋcaomhnaíodh suim an tseanċusatseanchais leóleo, bíoḋbíodh gogur ráinigráinigh iomad dode leaḃraiḃleabhair na LoċlonnaiġLochlannaigh. GiḋeaḋCé ea, ní mar sin do ċríoċaiḃchríocha eile na hEorpa, do ḃríġde bhrí gur ṁúċadarmhúch RóṁánaiġRómhánaigh, Galli, Goti, UandaliVandali, SacsanaiġSacsanaigh, Saraceni, MúraiġMúraigh agus LoċlonnaiġLochlannaigh a seanċusseanchas i ngaċngach ruaṫarruathar ríoġrí d’ádá dtugadar fúṫafúthu: giḋeaḋcé ea, níníor ṫáinigtháinig d’aon-droingd’aon drong díoḃ-sandíobhsan Éire d’argaina argain, do réirde réir ĊambrensChambrens, ’sansa seiseaḋséú caibidil a’sagus dá ḟiċiddaichead, mar a n-abair, ag laḃairtlabhairt ar Éirinn: – “Do ḃíBhí Éire saor ó ṫústhús ó ruaṫarruathar an uile ċiniḋchine ċoigcríċecoigríche.” As soseo is iontuigṫeintuigthe go raiḃeraibh Éire saor ó iomruaṫariomruathar náṁadnamhad lé’lena múċfaiḋemúchfaí a seanċusseanchas agus a sean-dálaseandála; agus ní mar sin d’aoin-ċríċd’aon chríoch eile ’sansan Eoraip. Uime sin measaim gurabgur córa creideaṁaincreidiúint do ṡeanċussheanchas Éireann ionáná do ṡeanċussheanchas aoin-ċríċeaon chríche eile ’sansan Eoraip, agus fós mar doa sgagaḋscagadh le PádraicPádraig, agus le naoiṁ-ċléirnaomhchléir Éireann é, ó aimsir go haimsir.

GiḋeaḋCé ea, tuig, a léaġṫóirléitheoir, go ndéarnandearna mé malairt ar an áireaṁáireamh bliaḋanbliain innistearinsítear doa ḃeiṫbheith i ḃflaiṫeasbhflaitheas beagáin dode ríoġaiḃríthe págánta na hÉireann seaċseach mar cuirṫeara chuirtear síos i sansa Réim RíoġraiḋeRíora, agus i snasna duantaiḃduanta atá cumṫacumtha orraorthu é; agus is é is fáṫfáth ḋamdom ċuigechuige sin naċnach faġḃaimbhfaighim ag teaċtteacht le háireaṁháireamh naina n-aimsearn-aimsirí ó ÁḋaṁÁdhamh go geingin ĊríostChríost, do réirde réir úġdairúdair ḃarántaṁailbharántúil ar bioṫbith coigcríċechoigríche iad. AḋḃarÁbhar eile fós atá agam, go ḃfaicṫearbhfeictear ḋamdom go dtugṫardtugtar áireaṁáireamh éigcneasdaéigneasta bliaḋanbliain do ḋroingdhrong ḋíoḃdíobh, mar atá Síorna saoġlaċSaolach, d’ádá dtugṫardtugtar trí ċaogaidcaogaid bliaḋanbliain, agus go léaġtarléitear linn i sein-leaḃarseanleabhar GaḃálaGabhála go raiḃeraibh Síorna céad bliaḋanbliain sul dosular ġaḃghabh flaiṫeasflaitheas Éireann, agus dá gcuirinn síos a ḃeiṫbheith i ḃflaiṫeasbhflaitheas trí ċaogaidcaogaid bliaḋanbliain, ní creidfiḋechreidfí mé. Uime sin, doḃeirimtugaim bliaḋainbliain agus fiċefiche ḋódó, do réirde réir an rainn atá ’n-aina ḟlaiṫeasfhlaitheas, naċnach tugann do ṠíornaShíorna aċtach bliaḋainbliain agus fiċefiche, mar ḃusa bheidh follusfollas do’ndon léaġṫóirléitheoir. DoḃeiridTugann siad caoga bliaḋanbliain dode ḟlaiṫeasfhlaitheas do ĊoḃṫaċChofach CaolmbreáġCaol mBreá, giḋeaḋcé ea ní hiontugṫaintugtha ḋódó aċtach tríoċatríocha: óir MoirriaṫMoiriath inġeaniníon ScoirriaṫScoiriath, rí ĊorcaChorca ḊuiḃneDhuibhne, tugthug gráḋgrá do ṀaonMhaon, d’ádá ngairṫíngairtí LaḃruiḋLabhraidh LoingseaċLoingseach, ar mbeiṫmbeith ar deoraiḋeaċtdeoraíocht i dtiġdteach a haṫarhathar ḋódó ’naina ógánógánach, agus íseise ’naina hainnir óigóg; agus ar dteaċtdteacht ó n-aóna ḋeoraiḋeaċtdheoraíocht i n-Éirinnin Éirinn dó, agus iar marḃaḋmarú ĊoḃṫaiġChofaigh, is í do buḋba bainċéilebhanchéile ḋódó, agus do ċuirchuir slioċtsliocht air. Mar sin, dá dtugainn caoga bliaḋanbliain flaiṫisflaithis do ĊoḃṫaċChofach, do ḃiaḋbheadh sise trí fiċidfichid bliaḋanbliain, an tan ruga rug clann do LaḃruiḋLabhraidh LoingseaċLoingseach, agus ó naċnach féidir soseo doa ḃeiṫbheith fírinneaċfírinneach, níor ḃ’ḟéidirníorbh fhéidir CoḃṫaċCofach doa ḃeiṫbheith i ḃflaiṫeasbhflaitheas caoga bliaḋanbliain. Mar sin, ar ḟáṫaiḃfháthanna eile, doġnímdéanaim malairt ar áireaṁáireamh bliaḋanbliain flaiṫisflaithis beagáin dode ríoġaiḃríthe Éireann riaroimh an gcreideaṁgcreideamh: aċtach measaim naċnach trétrí ainḃfiosainbhios na seanċaḋseanchaithe táiniga tháinig an ṁalairtmhalairt áiriṁáirimh seo doa ḋéanaṁdhéanamh, aċtach trétrí ainḃfiosainbhios na droinge doa scríoḃaḋscríobhadh ’naina ndiaiḋndiaidh, do ḃía bhí gan ealaḋainealaín acaacu aċtach scríḃneoireaċtscríbhneoireacht aṁáinamháin doa ḋéanaṁdhéanamh: agus mar doa ṫréigeadarthréig ÉireannaiġÉireannaigh ó’nón tráṫtráth fafaoinar ráinigráinigh forlaṁasforlámhas Éireann do ĠallaiḃGhaill gan an froṁaḋpromhadh doa cleaċtaoichleachtaí leóleo doa ḋéanaṁdhéanamh gaċgach treas bliaḋainbliain ar an seanċusseanchas, agus go dtugadar ollaṁainollúna an tseanċusatseanchais faill i n-aina ġlanaḋghlanadh, iar gcaillgcailleadh an tearmainn agus an tsoċairtsochair doa cleaċtaoichleachtaí leóleo d’ḟaġḃáila fháil ó ĠaeḋealaiḃGhaeil a losas los an tseanċusatseanchais doa ċongḃáilchoinneáil ar bun; agus fós mar do ḃíoḋa bhíodh easaontaeasaontas ġnáṫaċgnách idir ĠallaiḃGaill agus ĠaeḋealaibGaeil i n-Éirinnin Éirinn, ré’lena gcuirṫígcuirtí míoṡuaiṁneasmíshuaimhneas ar na hollaṁnaiḃhollúna d’áá gcur ó ḟroṁaḋphromhadh, agus ó ġlanaḋghlanadh an tseanċusatseanchais ó aimsir go haimsir.

Agus dá gcuireaḋgcuireadh aoinneaċaon neach i n-iongantasin iontas an neiṁṫeaċtneamhtheacht ré’le ċéilechéile atá ag cuid d’úġdaraiḃd’údair an tseanċusatseanchais ’sansan áireaṁáireamh aimsire atá ó ÁḋaṁÁdhamh go geingin ĊríostChríost, is neiṁ-iongnaḋneamhionadh é, do ḃríġde bhrí gur beag d’úġdaraiḃd’údair barántaṁlabharántúla na hEorpa uile ṫiga thagann ré’le ċéilechéile ar ċoṁáireaṁchomhaireamh na haimsire ceudnacéanna. BíoḋBíodh a ḟiaḋnaisefhianaise sin ar an neiṁṫeaċtneamhtheacht ré’le ċéilechéile doġnída dhéanann na príoṁ-úġdairpríomhúdair seo síos: —

Ar dtús dode na húġdaraiḃhúdair EaḃruiḋeaċaEabhracha: —

Baalsederhelm, 3518: na Talmudisti, 3784: na Nuaḋ-RabbiḋeNua-Raibithe, 3760: RabbiRaibí Nahsson, 3740: RabbiRaibí LéḃiLéivi, 3786: RabbiRaibí MaoiseMaois, 4058: IoséṗusIoséphus, 4192.

DoDe na húġdaraiḃhúdair GreugaċaGhréagacha: —

Metrodorus, 5000: Eusebius, 5190: TeoṗilusTeophilus, 5476.

DoDe na húġdaraiḃhúdair LaidiandaLaidineacha: —

Sanctus Hieronimus, 3941: Sanctus Augustinus, 5351: Isidóir, 5270: Orosius, 5199: Béda, 3952: AlṗonsusAlphonsus, 5984.

[Ag soseo áireaṁáireamh an dá ḟearfhear ḋeugdéag agus trí fiċidfichid ar na ceiṫreceithre ceud aosaiḃchéadaois do’nden doṁandomhan, maille risleis an áireaṁáireamh tugsada thug na daoine feasaċafeasacha fóġlumṫafoghlamtha doa lean iad ’sansa lorg díreaċdíreach, ar na haosaiḃhaoiseanna ó ċruṫuġaḋchruthú an doṁaindomhain go geingin ĊríostChríost, ar n-aarna roinnroinnt ’naina gcúig rannaiḃroinn, .i. ó ÁḋaṁÁdhamh go dílinndíle, 2242, ó’nón dílinndíle go hAbrahamhAbrahám 942, ó AbrahamAbrahám go DaḃiḋDáiví, 940, ó DaḃiḋDháiví go bruidbroid na BabiolóinBablóine, 485, ó’nón ḃruidbhroid go geingin ĊríostChríost [590]: — Summa 5199: is uime do ċuireadara chuir na daoine úġdarḋaúdarásacha doa lean an dá ḟearfhear seaċtṁoġadseachtó an cúigeaḋcúigiú aimsirhaimsir le n-alena n-aimsir féin, do ḃríġde bhrí gurabgurb aṁlaiḋamhlaidh coiṁlíontara chomhlíontar an aimsir seo, 5199, ó ċruṫuġaḋchruthú ÁḋaiṁÁdhaimh go geingin ĊríostChríost: agus is dode na húġdaraiḃhúdair leanasa leanas an dá ḟearfhear seaċtṁoġadseachtó i snasna ceiṫreceithre ceudcéad aimsearaiḃaimsirí, eaḋoneadhon, Eusebius, áirṁeasa áiríonn ’naina ċroinicchroinic ó ċruṫuġaḋchruthú an doṁaindomhain go geingin ĊríostChríost, 5199; Orosius, ’sansa ċeudchéad ċaibidilchaibidil d’ádá ċéidchéad leaḃarleabhar, adeira deir go ḃfuilbhfuil ó ÁḋaṁÁdhamh go hAbrahamhAbrahám, 3184, agus ó AbrahamAbrahám go geingin ĊríostChríost, 2015; agus is í a suim araon, 5199. AduḃairtDúirt S. Hieronimus i n-aina epistileipistil ċumchun Tituis, ná’rnár coiṁlíonaḋcomhlíonadh sé mílemhíle bliaḋanbliain d’aois an doṁaindomhain go geingin ĊríostChríost. AdeirDeir, (tráṫtráth), Augustinus naoṁṫanaofa i sansa deaċṁaḋdeichiú caibidil do’nden dara leaḃarleabhar deugdéag ‘de ciuitatecivitate DéiDei,’ naċnach áirṁṫearn-áirítear sé mílemhíle bliaḋanbliain ó ċruṫuġaḋchruthú an doṁaindomhain go geingin ĊríostChríost. CuirṫearCuirtear ’naina leiṫleith sin araon, go dteagaiddtagann siad leis an luċtlucht áiriṁáirimh seo, i n-uiṁirin uimhir contaiscuntais ó ċruṫuġaḋchruthú an doṁaindomhain go geingin ĊríostChríost naoi mbliaḋnambliana deugdéag ar ċeiṫrecheithre fiċidfichid ar ċéadchéad ar ċúigchúig ṁílemhíle. DearḃaḋDearbhú eile ar an áireaṁáireamh ceudnacéanna, an “Martirologia” RóṁánaċRómhánach, ḋeiṁniġeasa dheimhníonn iomláine na n-aosn-aoiseanna soseo, ó ċruṫuġaḋchruthú ÁḋaiṁÁdhaimh go geingin ĊríostChríost, cúig mílemhíle, céad, noċanócha, agus a naoi.]

Agus mar naċnach tigiddtagann na príoṁ-úġdairpríomhúdair seo le n-alena ċéilechéile ar áireaṁáireamh na haimsire atá ó ÁḋaṁÁdhamh go geingin ĊríostChríost, ní hiongnaḋionadh neiṁṫeaċtneamhtheacht lé’le ċéilechéile doa ḃeiṫbheith ag cuid dode ṡeanċaḋaiḃsheanchaithe na hÉireann ar an áireaṁáireamh gceudnacéanna. GiḋeaḋCé ea, ní fuarasbhfuair mé eadorraeatarthu áireaṁáireamh is mó ṡaoilima shílim doa ḃeiṫbheith fírinneaċfírinneach ionáná an t-áireaṁt-áireamh doġnía dhéanann drong díoḃdíobh doḃeira thugann ceiṫreceithre mílemhíle, caoga, a’sagus dádhá ḃliaḋainbhliain, do’ndon aimsir ó ÁḋaṁÁdhamh go geingin ĊríostChríost; agus is eaḋea is mian liom an t-úġdart-údar barántaṁailbarántúil is foigsefoisce ṫiga thagann do’ndon áireaṁáireamh soseo doa leanṁainleanúint i gcoṁaimsearḋaċtgcomhaimsearthacht na n-árdḟlaiṫeaḋn-ardfhlatha, na n-aosn-aoiseanna, na bpápaḋbpápaí, agus na ngcoṁairleaḋgcomhairlí gcoitċeanncoiteanna i ndeireaḋndeireadh an leaḃairleabhair i n-aina n-áitiḃn-áiteanna cinnte féin.

Dá gcuireaḋgcuireadh neaċneach i n-iongantasin iontas orm, créadcéard as a dtugaim iomad rann mar ṡuiḋeaṁshuíomh ar an stáirstair as an seanċusseanchas, mo ḟreagraḋmo fhreagra air gurabgurb é is fáṫfáth risleis sin damdom gur ċumadarchumadar úġdairúdair an tseanċusatseanchais suim iomlán an tseanċusatseanchais i nduantaiḃnduanta, ionnusionas gurabgur luġaidelúide doġéantaoia dhéanfaí malairt ar an seanċusseanchas é, agus fós gurabgurbh aṁlaiḋamhlaidh is mó doa cuirṫíchuirtí do ṁeaṁairmheabhair leis na macaiḃmic fóġlumafoghlama do ḃíoḋa bhíodh acaacu é: óir is trétrí ḃeiṫbheith i méadarḋaċtmeadaracht dánadáin doa gairṫíghairtí Saltair na TeaṁraċTeamhrach do’nden ṗríṁleaḃarphríomhleabhar do ḃíoḋa bhíodh ar ḟorlaṁasfhorlámhas ollaṁanollúna ríoġrí Éireann féin, agus Saltair ĊaisilChaisil dode ċroinicchroinic ĊormaicChormaic mic ĊuileannáinChuileannáin, agus Saltair na Rann dode ċroinicchroinic AonġusaAonghusa Céile Dé: óir, mar is ionann ‘salm’ agus duan nó dán, is ionann saltair nó ‘psalterium’ agus duanaire, i n-aina mbiaḋmbeadh iomad dode ḋuantaiḃdhuanta nó dode ḋántaiḃdhánta; agus do ḃríġde bhrí gurabgur i nduantaiḃnduanta atá cnáiṁcnámh agus smior an tseanċusatseanchais, measaim gurabgurb oirċeasoircheas damdom cinneaḋcinneadh mar úġdarḋásúdarás air, ag tráċtaḋtrácht ar an seanċusseanchas. Is uime aduḃarta dúirt mé go minic i gcoinne na n-úġdarn-údar doa breugnuiġeaḋbréagnaíodh linn, go raiḃeraibh an seanċusseanchas ’naina n-aġaiḋn-aghaidh, do ḃríġde bhrí gur ṁeasasmheas mé gur ṁómhó d’úġdarḋásd’údarás an seanċusseanchas do ḃía bhí coitċeanncoiteann, agus doa froṁaḋpromhadh go minic, aṁailamhail aduḃramara dúramar, ionáná aon úġdarúdar aṁáinamháin go haonaránaċhaonaránach d’ádá ḃfuilbhfuil ’sansa seanċusseanchas.

CuiridCuireann drong i n-iongantasin iontas cionnusconas buḋab ḟéidirfhéidir seanċusseanchas aon duine doa ḃreiṫbhreith go hÁḋaṁhÁdhamh. Mo ḟreagraḋMo fhreagra air sin, gur ḃ’urusgurbh fhurasta do ĠaeḋealaiḃGhaeil iad féin doa ċoiméadchoimeád go hÁḋaṁhÁdhamh, do ḃríġde bhrí, ó aimsir ĠaeḋilGhaeil i leiṫleith, go mbídís draoiṫedraoithe acaacu doa ċoiméadaḋchoimeádadh a nglúine geinealaiġginealaigh, agus a ndála i ngaċngach turusturas d’ádá dtárlatharla ḋóiḃdóibh go roċtainrochtain Éireann, mar is iontuigṫeintuigthe as an stáirstair síos: agus fós do ḃíoḋa bhíodh báiḋbá rele healaḋainhealaín acaacu, do ḃríġde bhrí gurabgurb i ngiallngeall ar a ḟoġluimfhoghlaim fuaira fuair NiulNiúl aṫairathair ĠaeḋilGhaeil gaċgach innṁeinmhe d’ádá ḃfuairbhfuair; agus fós a ḟadfhad atáidatá GaeḋilGaeil gan a malairt i seilḃseilbh aoin-ċríċeaon chríche aṁáinamháin, agus feaḃasfeabhas an orduiġṫeordaithe doa ċuirsiodchuireadar síos rele coiméadcoimeád an t-seanċusatseanchais, aṁailamhail aduḃramara dúramar. Ag soseo síos somplasampla ó úġdarúdar BreaṫnaċBreatnach, mar a dtaḃairdtabhair geinealaċginealach ríġrí do ḃía bhí ar an mBreatain go hÁḋaṁhÁdhamh, as a measfaiḋmeasfaidh an léaġṫóirléitheoir gurabgurbh ḟéidirfhéidir do ĠaeḋealaiḃGhaeil an níḋní ceudnacéanna doa ḋéanaṁdhéanamh; agus is é ainm an úġdairúdair Asser: ag soseo ainm an ríġrí sin — Aelfred, mac AetelṁuilfAetelmhuilf, micmhic Egbeirt, micmhic Etalmuind, micmhic Eafa, micmhic EoṁuaEomhua, micmhic Ingild, micmhic CoenreidChoenreid, micmhic CeolḃaildCheolbhaild, micmhic CudaimChudaim, micmhic CutḃuinChutbhuin, micmhic ĊeaulinCheaulin, micmhic CinricChinric, micmhic CreodaChreoda, micmhic CerdicCherdic, micmhic Elesa, micmhic GeḃuisGhebhuis, micmhic BroindBhroind, micmhic BeildBheild, micmhic Uodein, micmhic FritilḃaildFhritilbhaild, micmhic FrealafFhrealaf, micmhic FritilṁuilfFhritilmhuilf, micmhic FingodṁuilfFhingodmhuilf, micmhic GeadaGheada, micmhic CaetuaChaetua, micmhic BeaḃuaBheabhua, micmhic Sceldua, micmhic Eremoid, micmhic Itermoid, micmhic Atra, micmhic hUalaUala, micmhic BeduigBheduig, micmhic Iafeit, micmhic Naoi, ⁊ c., ⁊ c.

[Ag soseo díonḃrollaċdíonbhrollach, nó brollaċbrollach cosnaiṁcosanta Forais Feasa ar Éirinn, mar a ḃfuilbhfuil suim seanċusaseanchais Éireann go cumaircomair: atá ar n-aarna ṫiomsuġaḋthiomsú agus ar n-aarna ṫionólthionól a príṁ-leaḃraiḃpríomhleabhair seanċusaseanchais Éireann, agus a hiliomad d’úġdaraiḃd’údair barántaṁlabharántúla coigcríċechoigríche le SeaṫrúnSeathrún Céitinn, sagart agus doctúirdochtúir diaḋaċtadiagachta; mar a ḃfuilbhfuil suim ċumairchomair príoṁ-ḋálapríomhdhála Éireann ó ṖarṫalónPharthalán go GaḃáltasGabháltas Gall: agus cibé ṫoigeorasthoigeoras scríoḃaḋscríobh go foirleaṫanforleathan líonṁarlíonmhar ar Éirinn d’ádá éis soseo, doġéaḃaiḋgheobhaidh i snasna sein-leaḃraiḃseanleabhair ceudnacéanna mórán dode neiṫiḃnithe inscríoḃṫainscríofa uirreuirthi doa fágḃaḋfágadh amuiġamuigh d’aon-toisgd’aon toisc ann soanseo, d’eagla gurabgur luġaidelúide doa ṫiocfaḋthiocfadh an tsuim seo do ċumchun soluissolais, iad uile doa ċurchur i n-aonin aon obair, ar a ṁéidmhéid dode ḋuaḋdhua a gcur i n-aon-ċairtin aon chairt.]

AtáTá an stáirstair ranntaroinnte ’naina dádhá leaḃarleabhar: an ceudchéad leaḃarleabhar noċtasa nochtann dála Éireann ó ÁḋaṁÁdhamh go teaċtteacht ṖádraicPhádraig i n-Éirinnin Éirinn; agus an dara leaḃarleabhar ó ṫeaċttheacht ṖádraicPhádraig go GaḃáltasGabháltas Gall, nó gusgo dtí an am soseo.

SaoilimSílim naċ fuilnach bhfuil léaġṫóirléitheoir coṁṫromcothrom soṡásuiġṫesoshásaithe lé’lena mbeanannmbaineann froṁaḋpromhadh doa ḋéanaṁdhéanamh ar ṡeanċussheanchas Éireann, aċtach neaċneach ḃusa bheidh riaraċriarach ó n-aóna nduḃramarndúramar i sansa díonḃrollaċdíonbhrollach soseo: agus dá dteagṁaḋdteagmhódh naċnach lórleor leis gaċgach sásaḋsásamh d’ádá dtugaim uaim, is tardar mo ḋíċeall-sadhícheallsa doa raċaḋrachadh. Uime sin, gaḃaimgabhaim cead aige, agus gaḃaḋgabhadh agam, má ṫárlatharla ḋamdom dul do’ndon tsliġetslí i n-aoinníḋin aon ní d’ádá n-abraim i sansa leaḃarleabhar soseo, óir má atátá aoinníḋaon ní inḃéimeinbhéime ann, ní ó ṁailísmhailís aċtach ó aineolas atá.

ḂurBhur mboċt-ċarambochtchara biṫḋíleasbithdhílis go bás,
SEAṪRÚNSEATHRÚN CÉITINN.