GeddynAg Fáil Greim erar yan GhaelgMhanainnis

TaTá breefuinneamh noanua ayns ysa CheshaghtChumann GhaelgaghGaelach ec y traaag an am t'aynatá ann, asagus ny shleeníos líonmhaire dy leihde shlua jannooag déanamh studeyrysstaidéir erar ynan chenn ghlaretseanteanga, ymmodeemórán sleih aegeydaoine óga nyn mast'ocina measc, asagus s'treishtis iontaoibh lhienlinn ooilleyuile dy veesgo mbeidh chengeyteanga nyna mayreymáthar freiltfaoi choimeád biobeo lurg ooilleyi ndeireadh na dála. AghAch shimmeyis iomaí keayrtuair vea bhí sé jeeaghynag féachaint myrmar dygo beaghmbeadh eesí raadbealach yan vaaishbháis.

BaarleBéarla ynricanamháin goll er loayrtá labhairt dy-chooilleygach uile voayláit, asagus gyngan focklefocal erbeear bith dyde GhaelgMhanainnis ry-chlashtynle cloisteáil. AghAch choud'schomh fada is vaa bhí nyna MannineeManannaigh dooiedhúchasacha asagus yan GhaelgMhanainnis ocacu paartailag fáil bháis, ferceann lurgi ndiaidh fercinn, vabhí paart dycuid den leihslua saais óige gollag dul leshle shilleycuairt erar yan sheelogheghlúin shinneyis sine, loayrtag labhairt rooleo asagus clashtynag cloisteáil rooleo asagus geddynag fáil greim er nyar na fockleynfocail asagus yan blassblas kiartceart, asagus cheet dy veteacht chun bheith cliaghtitcleachta rishle co-loayrtyscomhrá 'sysa chenn ghlaretseanteanga — deineydaoine lheidleithéid asagus IlliamUilliam yan Radcliffe, Mark Braide, JuanSeán yan GeillAire, Doug yan Karaghey, Leslie asagus Walter Quirk, Walter yan ChlereeChléirigh, Chalse yan Craine, Ewan yan ChristeenChríostaí, asagus shiartanse dyroinnt firfear elleyeile, asagus b'yindyssaghb'iontach dy jarroogo deimhin ynan obbyrobair vaa bhí jeantdéanta ocacu yan GhaelgMhanainnis ya 'reayllchoinneáil biobeo.

AsAgus myr shohmar seo, ga dy rowcé go raibh yan snaiesnáth feer cheylfíorchaol asagus faaselag, keayrtynuaireanta, foastfós cha rowní raibh ehsé rieauriamh dy-bollaghar fad brishtbriste. TaTá ooilley nygach ceann de na MannineeManannaigh dooiedhúchasacha ersooylimithe, nishanois dy velgo bhfuil yan ferceann s'jerreeis deireanaí jeudíobh, Ned Maddrell voishó GlionGhleann ChassChos, dooinneyduine coarcorr asagus gennalmeidhreach asagus lum-lanelomlán dyde GhaelgMhanainnis, cailltcaillte dooindúinn; hooarfuair eshynseisean baasebás 'sysa gheureygheimhreadh shoh chaieseo caite (1974). AghAch ta'ntá an GhaelgMhanainnis foastfós biobeo asagus goll er loayrtá labhairt fudar fud reyggyrynroinnt noanua dy VannineeManannach, 'naghtmar fodmaydis féidir linn graa rá reeshtarís, “Cha beeNí bheidh yan GhaelgMhanainnis dy braghgo brách marroomarbh choud'schomh fada is veesmainyna bheimidne biobeo.”

AghAch shimmeyis iomaí keayrtuair v'eea bhí sí er vetar éis a bheith bunnysbeagnach ersooylimithe. Er-my-honAr mo shon heneféin, ga dy velcé go bhfuil meemé toiggalag tuiscint paart dyroinnt GhaelgManainnise nishanois, vabhí mishmise ny smooníos mó naná daeeddaichead vleinbliain dy eashd'aois roish my rowsula raibh focklefocal erbeear bith dyde GhaelgMhanainnis aymagam. Er yn oyrDe bharr dygur chaill meemé my ayrm'athair asagus mymo voirmháthair tratráth nagh rownach raibh meemé aghach myi mo phaitcheypháiste (cha nelníl cooinaghtyncuimhneamh erbeear bith aymagam er my ayrar m'athair, hooarfuair ehsé baasebás tranuair a vabhí meemé foastfós 'sysa chleanchliabhán, asagus vabhí mymo voirmháthair ersooylimithe tratráth nagh rownach raibh meemé aghach hoghtocht bleeaneymbliana dy eashd'aois) vabhí meemé troggittógtha marishag mymo hennayrsheanathair asagus mymo warreemhamó ayns balley beg cheereyi sráidbhaile aynsi meanlár ny h-ellanan oileáin! SheIs MannineeManannach dooiedúchasach v'adsyna bhí siadsan ny neeshtaraon, ruggitbeirthe asagus troggittógtha 'sysa GhaelgMhanainnis er-gerrey dai ngar do GlionGhleann RushenRoisean, asagus b'oallaghba ghnáth dauedóibh loayrtlabhairt ry-cheilleyle chéile assas yan GhaelgMhanainnis traa erbeeam ar bith nagh rownach raibh adsiad geearreeag iarraidh dy loayrtle labhairt dy baghtalgo soiléir roishroimh nyna paitchynpáistí ocsynacusan; cha rowní raibh GaelgManainnis erbeear bith er-lhimmeycé is moite jeh fockled'fhocal ny ghaanó dhó cadjincoitianta. Myr shenMar sin, ga dy rowcé go raibh ynan chenn sleihseanslua flaaoillíofa 'sysa GhaelgMhanainnis, chaní dooarbhfuair nyna paitchynpáistí ocacu unaon 'ocklefhocal j'eedi, nyná mishmise noadyrach an oiread, asagus ayns ysa lught-thieteaghlach ainynagainne, hooarfuair yan GhaelgMhanainnis baasebás aynsin unaon heelogheghlúin, son dy neemar gur ooilleyuile BaarleBéarla vaa bhí ry-chlashtynle cloisteáil ayns nysna schoillynscoileanna. UnAon redrud symoilsuimiúil — s'cooinis cuimhin lhiamliom shenn dooinneyseanduine vaa bhí bagheyina chónaí erar yan cheertír cha neenach foddeyfada voish yón thieteach ainynagainne, asagus vabhí sleihslua graag rá nagh rownach raibh BaarleBéarla erbeear bith echeyaige. Cha nelNíl meemé lane shickyrlánchinnte neean é ynan 'irrineyfhírinne shohseo nynó dynnach é, aghach er dyn traa shenó shin tatá meemé er chlashtyntar éis cloisteáil dy rowgo raibh earroouimhir dy gheineydaoine asagus vraanemhná elleyeile lheidleithéid asagus eshyneisean erar yan cheertír, nagh dodnár fhéad yan VaarleBéarla ya hoiggalthuiscint nynó loayrta labhairt. AsAgus vabhí palchey dyneart GhaelgManainnise goll er loayrtá labhairt fudar fud nyna shenn eirineeseanfheirmeoirí erar yan cheertír, asagus erskynos cionn ooilleyuile fudar fud ny eeasteyrynna n-iascairí, aghach cha row fysní raibh a fhios aymagam erair shohseo ec y traaag an am shensin.

AghterbeeAr aon chuma, shensin ynan aght vadóigh a raibh mishmise er ny hroggaldo mo thógáil aynsi meanlár Ellan VanninOileán Mhanann heneféin gyngan focklefocal erbeear bith er myar mo hengeytheanga jeh'nden ghlarechaint vaa bhí mymo hennayrynsheanaithreacha er loayrttar éis labhairt rishleis keeadynna céadta dy vleeantynbliain. Ny lurg shenIna dhiaidh sin hiechuaigh meemé dyschuig schoillscoil aynsin Doolish rishle kiareceithre bleeaneybliana; hooarfuair meemé greim erar cooidchuid vegbheag dyde RangishFhraincis asagus LadjynLaidin, aghach chaníor geayllchuala meemé focklefocal erbeear bith mychionefaoi mymo ghlaretheanga heneféin.

Fy-yerreyFaoi dheireadh, 'sy vleinsa bhliain nuynaoi keeadgcéad jeigdéag treetrí asagus feedfiche, d'aagd'fhág shinmuid yan cheertír asagus ghow shinghabhamar thieteach ayns Purt-ny-h-Insheyi bPort na hInse. Ta fysTá a fhios aymagam nishanois dy rowgo raibh palchey dyneart GhaelgManainnise goll er loayrtá labhairt mygeayrt-y-moomi mo thimpeall, aghach chaníor dugthug mishmise geillaire erbeear bith jeedi. Ny sodjey na shenNíos mó ná sin, va mee bagheybhí mé i mo chónaí ry-bleeantynle blianta ayns ysa thieteach cheddincéanna marishle shenn dooinneyseanduine vaa bhí fer jeh nyceann de na MannineeManannaigh dooiedhúchasacha shareis fearr 'synsan EllanOileán — ThomaseTomás Mc. Alistair, braardeartháir dado mymo warreemhamó. S'cooinIs cuimhin lhiamliom, eer nishfiú anois, dy rowgo raibh schoillaryndaltaí asagus studeyrynscoláirí cliaghteycleachta cheetag teacht dys ygo dtí an thieteach ainagainn dy loayrtle labhairt rishynleis-sean asagus geddynag fáil yan blassblas kiartceart voishuaidh. TaTá caslyspictiúir aymagam foastaghfós jehde Chalse yan Craine ny hassooina sheasamh eddyridir Thomas asagus Harry BoddaghBodach, ManninaghManannach dooiedúchasach elleyeile vaa bhí bagheyina chónaí er-gerrey dai ngar do SkylleyShéipéal Maayl ec y traaag an am shensin. AghAch cha rowní raibh symsuim erbeear bith aymagam er ysa GhaelgMhanainnis ec y traaag an am shensin, blebamadán myrmar vaa bhí meemé, asagus chaníor d'ynseefhoghlaim mishmise vegfaic voishuaidh.

TeTá sé slaneiomlán jarrooditdearmadta aymagam nishanois cre'n aghtconas ghow mee toshiaghta thosaigh mé dy smooinaghtynsmaoineamh mychione yfaoin GhaelgMhanainnis, aghach s'cooinis cuimhin lhiamliom fastyr dy rowtráthnóna amháin choud'schomh fada is vaa bhí meemé shooylag siúl erar BayrBhóthar nyna TraieTrá, tranuair a hainktháinig eieglaoch aynsi mymo chionecheann, “NaghNach scammyltscannal ehé dy neegur ManninaghManannach mishmise, asagus ooilleyuile mymo vooinjermhuintir nynina MannineeManannaigh myrgeddinfreisin, asagus er-hohanseo mishmise gyngan focklefocal erbeear bith dyde GhaelgMhanainnis er myar mo hengeytheanga? CreCad oddysis féidir le vebheith jeantdéanta mychione yfaoin chooishchúrsa shohseo?” VaBhí meemé er chlashtyntar éis cloisteáil hannahcheana voishó ferfhear ennaghéigin elleyeile dy rowgo raibh brastylrang GaelgaghGaelach goll er cummalá thionól boayl ennagháit éigin ayns Purt-ny-h-Insheyi bPort na hInse, aghach choud'schomh fada is shensin cha rowní raibh meemé er ngoailltar éis gabháil tasteyaird erbeear bith jehde. AghAch va fysbhí a fhios aymagam dy rowgo raibh unaon chenn dooinneyseanduine bentyn da'nbainte leis an vrastylrang shohseo — Caesar Cashin, vaa bhí ruggitbeirthe ecag yan Niarbyl asagus troggittógtha 'sysa GhaelgMhanainnis. Ga dy rowCé go raibh eshynseisean foddeyi bhfad ny shinneyníos sine naná mishmise, vabhí mishmise ainjyssaghaitheanta rishleis, son v'eh bagheyóir bhí sé ina chónaí aynsi shapsiopa er-gerrey da'ni ngar don CroshChros (BoaylÁit ya VagheeÁitithe), asagus vabhí mishmise cliaghtitcleachta goll stiaghdul isteach ayns shenansin dy-mennickgo minic. HieChuaigh meemé leshle shilleycuairt erar CaesarChaesar asagus vried'fhiafraigh meemé jehde, “TaTá meemé credjalag creidiúint dy velgo bhfuil brastylynranganna GaelgaghGaelacha goll er cummalá dtionól ayns Purt-ny-h-Insheyi bPort na hInse, asagus my shemás é 'nan 'irrineyfhírinne shensin baillymsba mhian liomsa cosneyfáil stiaghisteach aynann asagus paart dyroinnt GhaelgManainnise ya gheddynfháil. SheIs ManninaghManannach mishmise, aghach cha nelníl vegfaic yna GhaelgManainnise aymagam.” D'reggyrD'fhreagair eshynseisean, “TaTá brastylrang cummitcoinnithe daghgach JerdeinDéardaoin ayns thiei dteach begbeag erar KioneCheann yan ValleyBhaile myshtimpeall shiaghtseacht er y chlaga chlog 'synsa 'astyrtráthnóna. TaTá mishmise ro hennróshean nishanois dy yannoole déanamh monneymórán, aghach tatá meemé shickyrcinnte dy veesgo mbeidh failtfáilte ortromhat traa erbeeam ar bith. Cur ussTabhair shilleycuairt erar YamysShéamas ya Kinlaoi, earroouimhir a daadó yeigdhéag asagus feedfiche StraidSráid Ghoolish; sheis eshyneisean ynan ard ghooinneytaoiseach 'sysa vrastylrang nishanois.” LoayrLabhair meemé eishtansin rishle Captain Kinlaoi, shenn hiaulteyrseanseoltóir vaa bhí mainshtyrmáistir yan phurtphoirt ecag Purt-ny-h-InsheyPort na hinse, asagus b'haittinba mhaith leshynleis-sean dy-jarroogo deimhin studeyrmac léinn noanua dy gheddynle fáil, asagus hiechuaigh meemé dys ygo dtí an vrastylrang laa-ny-vairaghlá arna mhárach.

YnAn 'irrinneyfhírinne ya 'rará, chaill mishmise creecroí erar yan toshiaghttosach, son dytoisc go dooarbhfuair meemé mee-henemé féin er mydo mo hilgeychaitheamh jeeraghdíreach stiaghisteach ayns ynsan ushteyuisce dowindomhain, lhaihléamh maghamach assas ynan VibleBhíobla GhaelgaghGhaelach, asagus mishmise gyngan focklefocal dyde GhaelgMhanainnis aynsi mymo kionecheann nynó er myar mo hengeytheanga. RishLe shiaghteeynseachtainí vabhí meemé bunnysbeagnach slaneiomlán cailltcaillte, aghach nyina veggan as ny veggandhiaidh ar ndiaidh hooarfuair meemé tushteyeolas jehde red begrud beag dyde ghrammeydysghramadach asagus shiartanse dyroinnt 'ockleynfocal, asagus ny lurg shenina dhiaidh sin cha rowní raibh ehsé ro olkró-olc, ga shegincé gurbh éigean doudom goaill rishglacadh leis, eerfiú foastaghfós, nagh velnach bhfuil slaneiomlán toiggaltuisceana aymagam erar yan ghrammeydysghramadach GhaelgaghGhaelach.

UnAon 'ocklefhocal dyde choyrlechomhairle dyschuig studeyrynscoláirí, Jean-jeeDéanaigí ymmydúsáid ooilley'n traai rith an ama jeh wheeshden oiread dyde GhaelgMhanainnis asagus t'euatá agaibh. TraNuair a vabhí mishmise g'ynsagheyag múineadh b'oallaghba ghnáth doudom loayrtlabhairt rhym-peneliom féin ecag my obbyrm'obair, jannooag déanamh skeealynscéalta asagus co-loayrtyssyncomhráite aynsi mymo chionecheann asagus curag cur GaelgManainnise orrooorthu; asagus dygo beaghmbeadh red erbeerud ar bith nagh dodnár fhéad meemé chyndaationtú ayns ysa GhaelgMhanainnis, verrinchuirfinn nyna feyshtynceisteanna shohseo roishroimh yan Captain cha leah aschomh luath agus doda d'fhéad meemé.

Cha nelNíl chengeyteanga erbeear bith biobeo choud'schomh fada is t'eeatá sí freiltfaoi choimeád aynsi lioarynleabhair asagus pabyrynpáipéir. TaTá rouyran iomarca jeh nyndá lheidleithéid ainagainn hannahcheana. Mannagh velMura bhfuil eesí ry-chlashtynle cloisteáil fud yn theayar fud an phobail, cha n'eeuní fiú ehé aghach begganbeagán.